Prisc. part.

1Cuius est generis? Communis trium generum; quomodo enim 2apud Graecos ‘ἐγώ σύ οὗ’ trium sunt communia generum, sic apud 3nos ‘ego tu, mei tui sui’: numeri singularis, figurae simplicis, personae 4secundae, casus nominativi et vocativi. Hic autem magis nominativus 5est cum per apostrophen dicitur, quae exigit nominativum et 6cum quoque coniunctum quod ad alios nominativos relatum est, id 7est ut Misenus et Palinurus ‘tu quoque’. 3‘Quoque’ quae pars orationis? Coniunctio. Accipitur enim pro 4‘et’ ‘tu’. Est tamen etiam loco adverbii invenire hanc dictionem positam 97, 5ut in primo Aeneidos || 6‘multa quoque et bello passus dum conderet urbem’ 7Hic enim pro similiter necesse est id accipi cum sequitur ‘et’. 8Quid est coniunctio? Pars orationis adnectens ordinansque sententiam. 9Quot accidunt coniunctioni? Tria potestas ordo figura. Cuius 10est potestatis ‘quoque’? Copulativae ordinis postpositivi (vetustissimi 11tamen solebant etiam praeponere eam), figurae compositae ex 12corrupto et integro: ‘quo’ enim corripitur; quod si produceretur 13esset integra pars. Quem accentum habet? Paenultimum acutum: 14omnes enim fere coniunctiones postpositae generalem servant accentuum 15regulam. 16‘Litoribus’ quae pars orationis? Nomen. Quale? Appellativum 17generis neutri numeri pluralis figurae simplicis casus dativi declinationis 18tertiae. Cur? Quia omnia in ‘‑us’ desinentia neutra tertiae 19sunt et in ‘‑ris’ faciunt genetivum; excipitur ‘pus’ indeclinabile et ‘virus’ 20quod Lucretius secundae posuit declinationis 21‘diri primordia viri’. 1‘Pelagus’ vero Graecum est, ‘hoc pelagus pelagi’, et ‘vulgus vulgi’ 2tam masculinum quam neutrum. Quot differentias habet paenultima 3syllaba genetivi in ‘‑ris’ terminantium supra dictorum neutrorum? 4Si verbis adiaceant, quae ‘‑e‑’ correptam paenultimam habuerint, 97, 5servant ‘‑e‑’ ante ‘‑ris’ genetivi ut ‘munero munus muneris, vulnero vulnus 6vulneris, sidero sidus sideris’ (ex quo componitur ‘considero’ et ‘desidero’) 7‘latero latus lateris, opero opus operis’. Si vero monosyllaba 8sint et producuntur in nominativo et servant ‘‑u‑’ ante ‘‑ris’ genetivi 9quoque productam ut ‘ius iuris, tus turis, rus ruris, plus pluris’. Si vero 10sint comparativa masculinorum eorumdemque femininorum sequuntur 11genetivum, id est ‘‑o‑’ paenultimam servant ante ‘‑ris’, ut ‘minus 12minoris, maius maioris’ quia ‘minor minoris, maior maioris’. Alia vero 13omnia ‘‑o‑’ correptam habent ante ‘‑ris’, ut ‘corpus corporis, pectus 14pectoris, litus litoris, pignus pignoris’ et ‘pigneris, fenus fenoris’ et 15‘feneris’, quamvis verba eorum magis ‘‑e‑’ habent paenultimam ‘pignero’ 16et ‘fenero’. Fac ab eo quod est ‘litus’ derivativum. ‘Litoreus’ et ‘litoralis’. 17Quidam autem ‘litus’ ‘ἀπὸ τῶν λιτῶν’ volunt esse quia proficiscentes 18et revertentes solent ibi vota concipere. 13‘Nostris’ quae pars orationis? Pronomen. Quale? Derivativum 14possessivum. Ex quo casu solent derivari? Ex genetivo ut ‘nos, 98, 15vostrum’ vel ‘nostri noster’; idque sine dubio ex singulari numero 16ostenditur, ‘ego mei meus, tu tui tuus, sui suus’; unde et paenultimae 17corripiuntur. Cuius est generis? Hic neutri; sciendum tamen quod 18omnis dativus et ablativus pluralis tam in nominibus mobilibus 19quam in pronominibus et participiis communis est trium generum. 1Cuius est numeri? Pluralis figurae simplicis casus hic dativi. Omnis 2autem dativus et ablativus pluralis similes sunt ut || dictum est. 3Et unde possumus scire differentiam? A iunctura et ordinatione, 4id est ‘ἀπὸ τῆς συντάξεως’, quod facile potest sciri ex singularium 98, 5iunctura quae non habent similes dativum et ablativum ut in omnibus 6primae declinationis nominibus et tertiae in ‘‑e’ terminantibus 7ablativum et quartae et quintae. In his enim manifesto ostendit 8casus differentiam. Cum igitur verbum dedisti dativum exigit, si 9quid supra dictarum declinationum nomen ordines, necesse est 10dativum adiungere, dedisti ‘poetae’ vel ‘homini’ vel ‘senatui’ vel ‘rei’. 3Non licet enim nisi dativum huic verbo adiungere. Et nota quod 4quattuor habent declinationum differentias pronomina. Sunt enim 99, 5quae tam genetivum quam dativum in ‘‑i’ terminant, quae sunt tria et 6communia trium generum ut ‘ego mei mihi, tu tui tibi, sui sibi’. Sunt 7quae genetivum in ‘‑ius’ dativum vero in ‘‑i’ proferunt qui casus communes 8sunt trium generum ut ‘ille illius illi, ipse ipsius ipsi, iste istius 9isti, hic huius huic, is eius ei’. Sunt alia quae sequuntur secundae 10declinationis mobilium regulam qualia sunt possessiva haec ‘meus, 11tuus, suus, noster, vester’. Sunt alia tertiae declinationis nominum 12declinationem servantia ut ‘nostras vestras, nostratis vestratis’. 13‘Aeneia’ quae pars orationis? Nomen. Quale? Appellativum; 14quamvis enim possessoris proprium nomen significet tamen omnis 15possessio eius commune hoc nomen potest habere, ut ‘Aeneia mater, 16Aeneia mensa, Aeneia facies, Aeneia manus, Aeneia nutrix, Aeneius 17ager, Aeneius filius, Aeneius ensis, Aeneium lumen, Aeneium munus, 18Aeneium regnum’. Generis feminini numeri singularis figurae simplicis 19declinationis primae. Ex quo nomine derivatur? Ab ‘Aenea’ 20de quo in superioribus latius tractavimus. 1‘Nutrix’ quae pars orationis? Nomen. Quale? Appellativum vel 2derivativum. Cuius speciei derivativorum? Verbalis. Ex quo verbo 3masculinum eius nascitur? A ‘nutrio’. Solent autem in ‘‑tor’ verbalia 4in ‘‑trix’ facere. Feminina mutata ‘‑or’ in ‘‑rix’, ut ‘lector lectrix, amator 99, 5amatrix, accusator accusatrix’. In supra dicto vero euphoniae causa 6vel alternitatis, id est ‘παραλληλότητος’, ‘‑tri‑’ syllaba subtracta est 7contra regulam. Cum ‘nutritor’ enim sit masculinum debuit femininum 8‘nutritrix’ esse sed absurditas. Soni minuit syllabam. A quo 9verbo derivatur? A ‘nutrio nutris nutrit’. Declina verbum. ‘Nutrio’ 10verbum activum indicativo modo dictum temporis praesentis numeri 11singularis figurae simplicis coniugationis quartae personae 12primae quod declinabitur sic: ‘nutrio nutris nutrit’ et pluraliter 13‘nutrimus nutritis nutriunt’. Eodem modo tempore praeterito imperfecto 14‘nutriebam nutriebas nutriebat nutriebamus nutriebatis 15nutriebant’, tempore praeterito perfecto ‘nutrivi nutrivisti nutrivit 16nutrivimus nutrivistis nutriverunt’ vel ‘nutrivere’, tempore praeterito 17plusquamperfecto ‘nutriveram nutriveras nutriverat nutriveramus 18nutriveratis || nutriverant’, tempore futuro ‘nutriam nutries nutriet 19nutriemus nutrietis nutrient’; imperativo modo tempore praesenti 20ad secundam et tertiam personam ‘nutri nutriat, nutriamus nutrite 21nutriant’, tempore futuro ‘nutrito tu nutrito ille nutritote nutriant’ 22vel ‘nutriunto’; optativo modo tempore praesenti et praeterito imperfecto 23‘utinam nutrirem nutrires nutriret nutriremus nutriretis 24nutrirent’, tempore praeterito perfecto et plusquamperfecto ‘utinam 25nutrivissem nutrivisses nutrivisset nutrivissemus nutrivissetis nutrivissent’; 26tempore futuro ‘utinam nutriant nutrias nutriat nutriamus 27nutrialis nutriant’; subiunctivo modo tempore praesenti ‘cum 28nutriam nutrias nutriat nutriamus nutriatis nutriant’; eodem modo 29tempore praeterito imperfecto ‘cum nutrirem nutrires nutriret nutriremus 30nutriretis nutrirent’; eodem modo tempore praeterito perfecto 31‘cum nutriverim nutriveris nutriverit nutriverimus nutriveritis 32nutriverint’; eodem modo tempore praeterito plusquamperfecto 33‘cum nutrivissem nutrivisses nutrivisset nutrivissemus nutrivissetis 34nutrivissent’; eodem modo tempore futuro cum ‘nutrivero nutriveris 35nutriverit nutriverimus nutriveritis nutriverint’; infinitivo modo 36numeris et personis tempore praesenti ‘nutrire’, praeterito ‘nutrivisse’, 37futuro ‘nutritum ire’. Impersonalia ‘nutritur nutriebatur nutritum 38est’ vel ‘fuit nutritum erat’ vel ‘fuerat nutrietur’; imperativo ‘nutriatur 39nutritor’; optativo ‘utinam nutriretur nutritum esset’ vel ‘fuisset 40nutriatur’; subiunctivo ‘cum nutriatur nutriretur nutritum sit’ vel ‘fuerit 41nutritum esset’ vel ‘fuisset nutritum erit’ vel ‘fuerit’; infinitivo ‘nutriri 42nutritum esse’ vel ‘fuisse nutritum iri’; gerundia vel participialia 43‘nutriendi nutriendo nutriendum nutritum nutritu’. Participia veniunt 44a verbo activo duo praesens ‘nutriens’ futurum ‘nutriturus 45nutritura nutriturum’. Eius passivum indicativo modo ‘nutrior nutriebar 46nutritus sum’ vel ‘fui nutritus eram’ vel ‘fueram nutriar’, imperativo 47modo ‘nutrire nutriatur nutriamur nutrimini nutriantur’, 48futuro ‘nutritor tu nutritor ille nutriminor nutriantur’ vel ‘nutriuntor’, 49optativo modo ‘utinam nutrirer nutritus essem’ vel ‘fuissem 50nutriar’, subiunctivo modo ‘cum nutriar nutrirer nutritus sim’ vel 51‘fuerim nutritus essem’ vel ‘fuissem nutritus ero’ vel ‘fuero’, infinitivo 52modo ‘nutriri nutritum esse’ vel ‘fuisse nutritum iri’. Participia veniunt 53a verbo passivo: praeteritum ‘nutritus nutrita nutritum’ futurum 54‘nutriendus nutrienda nutriendum’. Nomen verbale ‘nutritor 55nutrix’, ipsa res ‘nutritio’. Fac ab eo derivativum. ‘Nutricula’ quod est 56diminutivum, ut Iuvenalis 57‘Gallia vel potius nutricula causidicorum’.||