Ter. Mavr.

1608spondeus, versum quo primum diximus ortum, 1609suam [vim] tuetur hexametris heroum; 1610nomine nunc proprio, nunc debita tempora reddens 1611sub alterius consonat vocabulo. 1612Ex geminis longam solvet si quando sequentem, 1613fit dactylus trisyllabus, tempus manet; 1614si prior in geminas solvetur longa minores, 1615tum pes recurret dactylo contrarius. 1616Tempora sed quamquam totidem defendat uterque, 1617heroa fiunt pulchriora dactylo. 1618Haec contra vitiant incurrentes anapaesti 1619post dactylum: ne quattuor iungas breves; | 1620post autem spondeum veniens sic mutet oportet, 1621ut iste versus iam docet, legem metri. 1622Ergo spondeus plerumque in dactylon ibit, 1623nec interest vel quo loco vel quam frequens: 1624nam saepe alterni gemini, nunc saepius alter, 1625species reformant plurimas in versibus, 1626quas longum credo perscribere, cum sibi cunctas 1627legendo possit adnotare quilibet. 1628Hoc sat erit monuisse, locis quod quinque frequenter 1629iugem videmus inveniri dactylum: 1630sed non et sextum pes hic sibi vindicat umquam, 1631nisi quando rhythmum, non metrum, componimus. 1632Namque metrum certique pedes numerusque coercent, 1633dimensa rhythmum continet lex temporum. 1634Spondeus partem semper sibi vindicat imam 1635dat et trochaeo qua disyllabo locum, 1636nec damnum importat, tria qui sua tempora subdit, 1637quae quattuor spondeus expleret magis: 1638debita nam spatii recipit quasi tempora versus 1639dum iungit imis consequens exordium. 1640Omnibus in metris hoc iam retinere memento, 1641in fine non obesse pro longa brevem. 1642Praeterea pes nullus erit qui rite locetur 1643laudem mereri si voles poeticam. 1644Hexametron dicunt sed non heroicon omnem: 1645nam sex pedes inesse non erit satis, 1646leges quippe datas heroica carmina poscunt, 1647quis acta Homerus heroum, cum scriberet 1648versibus, ostendit, quas aeque sermo Latinus 1649custodit omnes, et pedes solos probat, 1650quos supra posui. Graecis et creticus aptus, 1651bacchius etiam ponitur pro dactylo. 1652Creticus in nostris, si levia carmina pangas, 1653raro invenitur, qualis hic Maronis est: 1654‘insulae Ionio in magno, quas dira Celaeno’, 1655creticus offendit pes primus et asperat aures. 1656Dabo et latentem, sed notandum creticum: 1657‘solus hic inflexit sensus’. Nam primus et istic | 1658pes longiorem tertiam dat syllabam, 1659‘c’ geminum, quoniam sermonis regula poscit 1660ut fiat ‘hicce’ plena vox, ‹si› excluditur 1661vocalis, dabitur. Nec consona pellitur ulla, 1662nisi quae duabus obstat una vocibus 1663cum venit in medium vocesque oblimat adhaerens: 1664bis senus istam litteram monstrat locus. 1665Aut geminum in tali pronomine si fugimus ‘c’, 1666spondeus ille non erit qui talis est: 1667‘hoc illud germana fuit’, sed et ‘hoc erat alma’; 1668iambus ille fiet, iste tribrachys. 1669Has autem leges heroicus omnis habebit: 1670cum post duos pedes relicta syllaba est, 1671si plenum absolvet verbi vel nominis instar, 1672orationis ista vel quae pars erit, 1673hoc πενθημιμερές medium de quinque vocatur, 1674hanc et tomen dixere. Forma talis est: 1675‘Tityre tu patulae’, concludit syllaba nomen 1676duos pedes secuta ‹quae› fit semipes. 1677Talis in heroo laudatur regula versu, 1678locumque primum possidet, quia prima fit. 1679Nec minus hanc laudant quam dat mensura secundam, 1680post tres pedes ut una nomen terminet: 1681hanc hephthemimerin numeri de parte vocarunt, 1682quia tres pedes et una septem dividunt. 1683‘Inde toro pater Aeneas’ exemplar habebis, 1684post tres pedes reperta nomen integrat. 1685Horum si nihil est, specta ne forte trochaeus 1686sit tertius finemque det vocabulo, 1687‘infandum regina’: datur locus ecce trochaeo, 1688quem post duos pedes videmus tertium. 1689Nec vitium medio in versu deprensus habebit, | 1690quem dactylum secuta faciet syllaba: 1691nam sequitur ‘regina iubes’. Prior inde trochaeum 1692‘iu‑’ brevis secuta reddit dactylum; 1693‘‑bes’, hinc quae remanet, conectit cetera versus 1694membra, at trochaeus tantum erit novissimus. 1695Et quartum tradunt simili ratione trochaeum, 1696exemplum at eius vix et ipsi conlocant: 1697namque ex praedictis paene est ut regula quaevis 1698inventa versum comprobet, qua[m] sic vacet 1699quandoque, ut quartum contingat habere trochaeum. 1700Exemplar eius tale confici potest: 1701‘quae pax longa remiserat, arma novare parabant’, 1702quartus trochaeus ‘arma’ fit, rarum est tamen. 1703Harum si nulla est species deprensa, magistri 1704versum recusant nec vocant heroicum. 1705Sed fortasse putes nullum contingere versum, 1706qui in ullam earum regulam non incidat: 1707rarum concedam, fieri non posse negabo. 1708Apud Maronem talis incurrit mihi: 1709‘magnanimi Iovis ingratum ascendere cubile’, 1710species in istum nulla praedicta incidit. 1711‘Magnanimi Iovis’ est etenim tantum geminus pes, 1712sequiturque nullus qui probatur semipes; 1713inde duas longas pes tertius efficit ‘ingra‑’, 1714orationis plena nec pars editur; 1715et quartus ‘‑t’ascen‑’, nec portio plena relicta est, 1716et ‘‑de‑’ sequens longam priorem perficit. 1717Quintum nulla iubet lex observare trochaeum, 1718nec est notandus unus in tot milibus. 1719Hae faciunt formae variari plurima metra: 1720quae potero tangam, tu mihi leges tene. 1721Pentametrum dubitant quis primus finxerit auctor, 1722quidam non dubitant dicere Callinoum. 1723Hexametro cum quinque pedum subiungitur iste, 1724partes heroi dupliciter recipit, | 1725quas penthemimeris possit diiungere forma: 1726has siquis geminet, pentametrum faciet. 1727Sed refert duo sint an dactylus unus in illa: 1728cum duo sunt, eadem bis repeti poterit; 1729subiungam exemplum, quo fiat planius, istud: 1730‘desine Maenalios, desine Maenalios’; 1731dactylus ut duplex, non bis sententia currat: 1732‘desine Maenalios, Musa, referre iocos’. 1733Hoc nec praepositum peccat nec parte sequenti: 1734talis utrique loco convenit una tome. 1735Si primo spondeus erit, tum dactylus alter, 1736stabit comma prius, non poterit repeti; 1737talis erit versus haec portio, quam modo tracto: 1738‘postquam res Asiae’; claudicat, ut repetas. 1739Ut stet comma sequens, bis dactylus adsit oportet: 1740‘postquam res Asiae, desine Maenalios’. 1741Dactylus in primo positus, spondeus adhaerens, 1742non oberit primis, officiet reliquis. 1743Exemplum ponam parti quod congruat isti: 1744‘Musa mihi causas’; discrepat hoc iterum. 1745Dactylus ergo duplex redeat mihi parte sequenti: 1746‘Musa mihi causas, desine Maenalios’. 1747Spondeum duplicem quae pars prior est bene sumet, 1748peccat enim tantum posteriore tome; 1749spondeos ante ergo dabis, pars cetera curret: 1750‘o fortunati, desine Maenalios’. 1751Pars prior ergo pedum admittet quemcumque duorum, 1752dactylus in reliqua bis repetendus erit. 1753Scandunt pentametrum duo sint quasi commata quidam, 1754ut pedibus binis semipedes superent; 1755hos sibi coniunctos spondeum reddere quintum: 1756‘postquam res Asi ae desine Maenali os’, | 1757‘postquam res Asi[ae] desine Maenali os ‹ae›’. 1758At quidam in medio spondeum reddere malunt, 1759semipedem et primum cum capite alterius 1760iungunt, dactylico quae fit de commate longa; 1761inde duas promptum est sic remanere breves: 1762his longam adnectunt qua dactylus incipit alter. 1763Cernis et hinc alias tot remanere breves: 1764has ad semipedem iungunt in fine relictum, 1765ultima nec refert longa sit anne brevis. 1766Sic spondeus erit medius, duo post anapaesti: 1767‘postquam res Asi ae de sine Mae nalios’. 1767Idcirco primo curabis commate semper, 1768ne brevis incurrens syllaba semipedis 1769spondeum mediis nequeat coniungere longis 1770et fiat ta‘lis incipe Maenalios’. 1771Nam ‘‑lis’, quae brevis est, iungat sibi sive supremam 1772‘‑os’, vel quae prima est ‘in‑’ (caput hoc etenim est), 1773quia nec producta est, geminat nec consona vires, 1774spondeus minime pes, sed iambus erit. 1775Exemplum idcirco vocali a parte locavi, 1776longa foret ne ‘‑lis desine Maenalios’. 1777Quidam, quia gemino constat de commate versus, 1778cludere comma prius non timuere brevi, 1779ut sit pentameter talis, qualem modo fingo: 1780‘hoc mihi tam grande munus habere datur’, 1781aut qualis supra versus peccare videtur, 1782si fiet ta‘lis incipe Maenalios’.