Latin Grammarians Collection
ERC

Ter. Mavr.

Ter. Mavr. 182-189 - 266-278

Iam cetera non ordine quo solent loquemur, verum ut cuique est proximitas loci sonive, | ne dicta prius me subigat referre rursum 185vicinia vocum modico dirempta puncto. ‘B’ littera vel ‘p’ quasi syllabae videntur iunguntque sonos de gemina sede profectos: nam muta iubet portio comprimi labella, vocalis at intus locus exitum ministrat. 190Compressio porro est in utraque dissonora: nam prima per oras etiam labella figit, velut intus agatur sonus, ast altera contra pellit sonitum de mediis foras labellis. Utrumque latus dentibus applicare linguam 195‘c’ pressius urget: dein hinc et hinc remittit, quo vocis adhaerens sonus explicetur ore. ‘G’ porro retrorsum coit et sonum prioris obtusius ipsi prope sufficit palato. At portio dentes quotiens suprema linguae 200pulsaverit imos modiceque curva summos, tunc ‘d’ sonitum perficit explicatque vocem. ‘T’, qua superis dentibus intima est origo, summa satis est ad sonitum ferire lingua. ‘K’ perspicuum est littera quod vacare possit, 205et ‘q’ similis. Namque eadem vis in utraque est, quia qui locus est primitus unde exoritur ‘c’, quascumque deinceps libeat iugare voces, mutare necesse est sonitum quidem supremum, refert nihilum, ‘k’ prior an ‘q’ siet an ‘c’. 210Aut ‘g’ quoque vel ‘c’ simili parique lege addi, quasi desit, numero potest priorum. Nulli dubium est faucibus emicet quod ipsis ‘h’ littera, sive est nota quae spiret anhelum. Quin hanc etiam grammatici volunt vacare 215quia non adicit litterulis novum sonorem, sed Graecula quaedam scholicae nitela vocis vocalibus apte sedet anteposta cunctis, ‘hastas, hederas’ cum loquor, ‘Hister, hospes, huius’; | sola‹s› patitur quattuor ante consonantes, 220Graecis quotiens nominibus Latina forma est, si quando ‘choros, Phyllida, rhamnos, thyma’ dico. Septem reliquas hinc tibi voce semiplenas vix lege solutus pote[st] nominare sermo; has versibus apte quoniam loqui negatur, 225instar tituli fulgidula notabo milto: ut quamque loquemur, datus indicabit ordo, ‘F, L, M, N, R, S, X’. Imum superis dentibus adprimens labellum, spiramine leni, velut hirta Graia vites, 230hanc ore sonabis, modo quae locata prima est. 230Adversa palati supera premendo parte, obstansque sono quem ciet ipsa lingua nitens, validum penitus nescio quid ‹t›inire cogit, quo littera ad aures veniat secunda nostras, ex ordine fulgens cui dat locum sinopis. 235At tertia clauso quasi mugit intus ore. Quartae sonitus figitur usque sub palato, quo spiritus anceps coeat naris et oris. Vibrat tremulis ictibus aridum sonorem has quae sequitur littera. Mox duae supremae 240vicina quidem sibila dentibus repressis miscere videntur: tamen ictus ut priori ‹et› promptus in ore est agiturque po[e]ne dentes, sic levis et unum ciet auribus susurrum; mixtura secundae geminum parat sonorem, 245quia ‘c’ simul et quae prior est iugando nisum, retrorsus adactam solidant premuntque vocem. | Nihil Ausoniis esse opus ‘υ’ sonare dixi et ‘ζῆτα’ supremum, nisi Graia verba cogent. Sed quorsum, ais, hoc discere vel docere refert? 250Tradunt homines secta quibus Pythagorea est, arcana secuti physicis remota causis, summas numeri non ita litteris valere Graecus pueros ut docet insonans magister, cum tollere cunctos iubet altius sinistras, 255unum sit ut ‘ἄλφα’ et duo ‘βῆτα’ et tria ‘γάμμα’. Diversa volunt, alia docent ordine nullo: referre putant quae cui sit sub ore sedes, ut nos modo temptabimus expedire raptim. Aiunt aliquas faucibus exilire ab imis, 260‘γάμμα’ ut penitus, ‘κάππα’ sonat, ‘ξῖ’ simul et ‘χῖ’; ictam gravius vocis opus fingere linguam si ‘ζῆτα’ loquor ‘λάβδα’ve, ‘νῦ’ vel hispidum ‘ῥῶ’, et ‘σίγμα’, quod istis parili sede vibratur. Dentes sonitum fingere ‘δέλτα, θῆτα’, tum ‘ταῦ’ 265‹…› itidem parili sede sequi ‘φῖ’ quoque, tum ‘ψῖ’. Hinc et numeri non similes habere summas et nomina tradunt ita litteris peracta haec ut numeris pluribus, illa sint minutis, quandoque subibunt dubiae pericla pugnae, 270maior numerus qua steterit, favere palmam, praesagia leti minima patere summa. Sic Patroclon ‹olim› Hectorea manu perisse, sic Hectora tradunt cecidisse mox Achilli. Haec sunt quoniam viribus altiora nostris, 275si tam tenues res tibi sic dissero versu vitem ut tenebras quas solet et soluta versu oratio parvis minus explicare rebus, sat duco meas hactenus occupasse nugas.