Sacerd. 1, 14, 84 - 1, 14, 93
1484DE HYPERBATO{N} Hyperbaton est oratio non servans
ordinem mox sed postea. Huius species sunt IIII: parenthesis,
hysterologia, synchysis, ‹tmesis›.
85DE PARENTHESI Parenthesis est, cum dictionis ordo
5interposita sententia di‹du›citur, ut est
‘at regina dolos (quis fallere possit amantem?)
praesensit’.
86DE HYSTEROLOGIA Hysterologia vel hysteronproteron est,
cum id quod primum esse debet postea ponitur, ut est ‘scuta
10latentia condunt’, id est condunt et latentia faciunt.
Inter anastrophen ergo et hysterologian hoc est, quod anastrophe
duorum verborum perversus ordo ponitur, ut ‘Thestylis et’
‹pro ‘et› Thestylis’; hysterologia vero sensu‹u›m habet cum
verbis praeposterum ordinem, ut est
15‘postera Phoebea lustrabat lampade terras
humentemque Aurora polo dimoverat umbram’:
primo enim noctis umbra discedit et sic sol oritur.
87DE SYNCHYSI Synchysis est multis hyperbatis unius orationis
ordo factus perversus, ut est
20‘tris Notus abreptas in saxa latentia torquet,
saxa vocant Itali mediis quae in fluctibus Aras’:
ordo e‹s›t: ‘tris Notus abreptas in sax‹a torquet› mediis {quae}
latentia fluctibus, quae saxa Itali aras vocant’.
88DE TMESI Tmesis est, cum una pars orationis secatur, alia
interposita, ut est ‘septem conpacta triones’, id est ‘septemtriones’.
89DE METAPHORA Metaphora est oratio a propria significatione
1, 5ad non propriam translata, fit autem modis IIII:
ab animali ad {in}animale, ‘atque gubernator magna contorsit
equos vi’: pro auriga animal‹i animale› posuit gubernatorem;
ab inanimali ad inanimale, ut est ‘qua sequar fastigia rerum’:
nam et tectorum fastigia | inanimalia sunt, et res inanimales;
10ab animali ad inanimale, ‘vertice montis’;
ab inanimali ad animale, ‘pectore ‹robur concipis›’, pro
animo.
90DE METALEMPSI Metalempsis est dictio per gradus interpretationis
descende‹n›s ad propriam significationem, ut est
15‘speluncis abdidit atris’, nigris, tenebricosis.
91DE METONYMIA Metonymia est oratio ab aliqua propria
significatione ad propriam, proximitatis interpretatione, descendens.
Haec fit modis sex:
per id quod continetur, illud quod continet: ut est ‘et vina
20coronant’, pro crateris;
per id quod continet, illud quod continetur: ut est, ‘caelo
gratissimus amnis’, pro dis, qui continentur a caelo;
per inventorem, id quod inventum est: ‹ut est› ‘sine Cerere
et Libero friget Venus’: inventores enim posuit pro inventis: pro
25tritico, Cererem, pro vino, Liberum. ‹...›
per efficientem, id quod efficitur: ut ‘melior remis’: pro velocitate
remigum remos posuit, qui efficiunt navibus celeritatem;
per id quod efficitur, illud quod efficit: ‘pallidus ‹...›’, effectus
positum pro effectore.
925DE ONOMATOPOEIA Onomatopoeia est verborum figuratio
ad imitandas voces expressa, ut dicimus equum ‘‹h›innire’ ab
eo quod vox equi sic sonet.
93DE PERIPHRASI Periphrasis est res longiore oratione extenta,
quam necessitas postulat. Ea fit modis tribus:
10aut ornandae rei gratia, ut est
‘postera Phoebea lustrabat lampade terras
humentemque Aurora polo dimoverat umbram’,
pro ‘lucebat’ vel ‘dies incipiebat’;
fit et caelandae turpitudinis causa, ut est
15‘placidumque petivit
coniugis infusus gremio per membra soporem’:
vult enim coitum dicere;
fit sine hac utraque significatione, cum pro ipsa re ponenda
quasi pertinens res ad eam rem quam nolumus ponere dicatur, ut
20est ‘aut duri miles Ulixi’, id est ipse Ulixes, quasi militem ad
Ulixem pertinentem pro ipso Ulixe posuit. |
Critical apparatus
de hyperbato{n} Eichenfeld-Endlicher: de hyperbaton BIIII] III Eichenfeld-Endlichertmesis suppl. Keildiducitur Keil: dicitur B in app. coni. deducitur Eichenfeld-Endlichervel hysteronproteron est Keil: est vel ysteronproteron B; est vel hysteronproteron Eichenfeld-Endlicherest revera B Bramanti: om. edd.Thestylis] om. del. Eichenfeld-Endlicherpro et suppl. coni. in app. Eichenfeld-Endlicher Keilsensuum Keil: sensum B Eichenfeld-Endlicherpraeposterum revera B Keil: praeposteris Eichenfeld-Endlicherumbram cf. Sacerd. 1, 14, 93 Eichenfeld-Endlicher: umbras Bordo B1est P Keil: et B Eichenfeld-Endlichersaxa suppl. P Eichenfeld-Endlicher Keil: post torquet fort. etiam in supplendum est Bramanti{in}animale Eichenfeld-Endlicheranimali animale suppl. Keilinanimale] ut est Keilanimale] ut est Keilpectore Keil: pectori B Eichenfeld-Endlicherrobur concipis suppl. Keilanimo Keil: animae B Eichenfeld-EndlicherDE METALEMPSI] de metalemspi Bdescendens P Eichenfeld-Endlicherut est suppl. KeilLiberum] post Liberum exspectes pro coito vel concubito Venerem sed cf. adn. ad loc. BramantiKeilefficit] ut est Keil‘pallidus ‹...›’, effectus positum pro effectore] pallidus orcus Eichenfeld-Endlicher coll. Verg. georg. 1, 277; fort. pallidus Orcus, quia faciat pallidos, effectum posuit pro effectore KeilDE ONOMATOPOEIA Onomatopoeia] de onomatopyia onomatopyia B‘‹h›innire’] innire Blustrabat] lustrab. Bhumentemque] umentemq. B; humentemq. Bconiugis] coniugis coniugis B
Quotation layer
Verg. Aen. 4, 296-297
Verg. Aen. 3, 237Verg. ecl. 2, 10Verg. Aen. 4, 6-7
Verg. Aen. 1, 108-109
Verg. georg. 3, 381 conpacta triones] subiecta trioni
Verg. Aen. 1, 342 qua sequar] sed summa sequar
Verg. Aen. 5, 35Verg. Aen. 11, 368Enn. frg. inc. 465 atque gubernator] quomque gubernator
Verg. Aen. 1, 60
Verg. Aen. 7, 147Verg. Aen. 8, 64Ter. Eun. 732Verg. Aen. 5, 153
Verg. Aen. 4, 6-7Verg. Aen. 8, 405-406Verg. Aen. 2, 7