Vel. orth. 9, 2 - 12, 5
92Nam ‹in› ὀρθοεπείᾳ non quaeritur quomodo scribendum
sit, cum ad vocem leg‹ent›is adlegatus sit ille qui scripsit,
sed est quaestio in loquendo, ut ‘forpices’ et ‘forcipes’ et ‘arcesso’
et ‘accerso’. ‹In› his enim minimum erit dinoscere, quomodo
dicantur: proinde ac dixero scribes. In quibus tamen
adnotabimus veteres per transmutationem syllabae ‘forcipes’ dixisse.
5Nam et Vergilius:
versantque tenaci forcipe massam;
‘forcipes’ dicimus ab eo quod ‘formum capiant’, id est ‘calidum’.
Et in eo quod est ‘arcesso’ et ‘accerso’ putaverunt quidam differentiam
esse, ut ‘accerso’ sit ‘voco’ tractum ab ‘acciendo’, ‘arcesso’
10‘summoveo’ ab ‘arcendo’ tractum. Sed erraverunt:
‘arcesso’ enim pro eo quod est ‘arceo’ numquam positum est.
Verum quod putant ‘r’ litteram obstare significationi, errant:‘d’
enim non minus in ‘r’ litteram transit, quam in ‘c’, cum dico et
‘accedo’ et ‘accommodo’, † quam † apud antiquos in ‘arvorso’,
15in ‘arvorsario’. Vnde pro ‘audiculis’ ab ‘audiendo’ ‘auriculas’ dicimus
et ‘meridiem’ pro ‘medio die’ loquimur. Id‹eo› ergo| nihil
interest utrum ‘arcesso’ an ‘accerso’ dicamus eadem significatione
manente.
3At proprium ὀρθογραφίας est, quotiens in vocis enuntiatione
20nihil videmus ambiguum, at in scriptione tota haesitatio
posita est, ut cum dico ‘Troia’, per ‘i’ unum an per duo[s]
scribere debeam, et ‘coicit’ utrum per unum ‘i’ an per duo an
per tria, ut cum sit ‘con’, ‘n’ litterae succedat ‘i’, et ‘iacit’, ‘a’ litterae
succedat rursus altera ‘i’ manente priore, quae pro consonante
posita est, et sic fiat [eiiicit et] ‘coiiicit’, de qua re in superioribus
plenius dictum est. Item ‘cui’ utrum per ‘q’ an per ‘c’
debeat scribi, quia non nulli inventi sunt qui ‘q’ littera‹m› illo
catholico tuerentur, quod in nulla voce per declinationem
5prima littera immutetur. Itacumsit ‘quis’, ‘quius’ et ‘qui’ per ‘q’
litteram censent scribendum.
101Nec ‹non› potest in quibusdam ὀρθογραφία cum
ὀρθοεπείᾳ misceri, ut enuntiatio cum scriptione pariter titubet,
ut in ‘accusatore’ ‹et› ‘comisatore’, ubi quaeritur geminatis consonantibus
10an simplicibus scribendum et enuntiandum ‹sit›. In
quibus mihi placet ut ‘accusator’ per duo ‘c’ et [comisator] per
unum ‘s’ scribatur: nam, quomodo in eo quod est ‘incusare’,
‘cusare’ nihil est, et ‹in eo quod est› ‘accendere’, ‘cendere’ per
se nihil est, dicimus tamen et ‘accendere’ et ‘incusare’. At in ‘comisatore’
15utramque consonantem simplicem ponamus: nam aut
a ‘comitate’ uox dicta est aut a graeco παρὰ τὸν κῶμον. ‘S’ vero
geminata vocis sonum exasperat. Sic pariter et elegantiam
enuntiandi et scribendi brevitatem consequimur.
2Nec
non et ibi ὀρθοέπεια ὀρθογραφίᾳ coniuncta est, ubi quaeritur
20‘faenoris’ an ‘faeneris’ dicamus, quoniam nomen inde tractum
dicimus| ‘faeneratorem’. Item ‘facineris’, non ‘facinoris’, quoniam
‘facinerosum’ vocamus. Sic etiam ‘delirus’ placet Varroni,
non ‘delerus’: non enim, ut quidam existimant, a graeco tracta
vox est, παρὰ τὸ ‘ληρ‹ε›ῖν’, sed a ‘lira’, id est ‘sulco’. Ita sicuti boves,
cum se a recto actu operis detorserint, ‘delirare’ dicuntur, sic
qui a recta via vitae ad pravam declinant, per similitudinem
translationis item ‘delirare’ existimantur. Placet etiam ut ‘Delmatiam’
quoque, non ‘Dalmatiam’ pronuntiemus, quoniam a
5‘Delmino’, maxima ‹eiusdem provinciae› civitate, tractum
nomen existimatur. ‘Ferias’ etiam, non ‘fereas’, quoniam apud
antiquos ‘fesiae’, non ‘feseae’ dictae sunt. Item ‘arispex’ ab
‘ari[u]ga’, quae es[se]t ‘hostia’, non ‘aruspex’. Et quamuis ‘commendo’
dicamus, tamen ‘demando’ in consuetudine est.
10Hinc nascuntur etiam quaestiones interdum, quae consuetudinem
novam a vetere discernunt, utrum ‘absorbui’ an
‘absorpsi’ ‹dicamus›, cum ad hanc disputationem pertinere non
debeat, nisi quod proprium est ὀρθογραφίας, utrum per ‘b’ ‹‘absorbsi’›
an per ‘p’ ‘absorpsi’ scribi debeat. Et placet aliis scribendam
15‘b’ litteram, quoniam ‘sorbere’ dicamus, aliis ‘p’,
quoniam quaecumque apud Graecos per ‘ψ’ scribuntur [et constat
haec littera ἐκ τοῦ πῖ καὶ σίγμα] apud nos per ‘p‹s›’ scribenda
‹sint›; idemque in similibus| servandum, ut in eo quod est
‘urps’ et ‘nupsi’ et ‘pleps’ ac ceteris. Mihi vero placet ut in latino
20sermone antiquitatis religio servetur, ut potius ‘sorbui’ [ut] secundum
auctoritatem eruditissimorum et eloquentium virorum
dicamus, quam ‘sorpsi’, cum recens haec declinatio a[ut]
sordidi sermonis viris coeperi[n]t. Item ‘terui’ et ‘trivi’ non adscribo
huic disputationi, sed consuetudinis novae et veteri‹s›
adnotationi. Nam et Vergilius secutus antiquos, cum posset dicere
‘teruisse’ non impediente metro, maluit dicere:
nec te paeniteat calamo trivisse labellum,
11, 5et:
hinc radios trivere rotis.
121Hinc nascuntur etiam diversarum significationum
quaestiones, ‘actarios’ an ‘actuarios’ et dicere et scribere debeamus,
cum ‘actuarios’ † canes † quidem ab ‘actu’ appellemus, ‘actarios’
10vero scriptores actorum, nec non et eum qui actum agit
‘actuarium’ vocari voluerunt.
2Item alium esse ‘cilonem’, alium ‘chilonem’, et ‘cilones’
vocari homines angusti capitis et longi, ‘chilones’ vero improbioribus
labris homines a graeco παρὰ ‘τὰ χείλη’.
315Talis quaestio est circa ‘cohortes’ et ‘coortes’, ubi
diversam significationem voluerunt esse grammatici, ut ‘coortes’
sint villarum, unde homines ‘cooriantur’ pariter (‘oriri’
enim apud antiquos ‘surgere’ frequenter significabat, ut apparet
ex eo quod dicitur ‘oriens consul magistrum populi dicat’, quod
20est ‘surgens’); at ‘cohortes militum’ a ‘mutua cohortatione’. Nam
‘c[o]hortes’ audimus quidem vulgo sed barbare dici. De superiore
differentia mihi aliud videtur (cum superius de adspiratione[m]
loquerer, ostendi id quoque,| illam sibi locum fecisse,
cum alioquin non desideraretur, ut in ‘vehemente’ et in ‘reprehenso’,
cum ‘ve[he]mens’ et ‘repre[he]nsus’ sine adspiratione
emendatius dicatur): nam tam militum quam rusticorum ‘cohortes’
sunt, siquidem et milites e rusticis et ex eiusdem regionis
0, 5hominibus conscribebantur, ut et agnoscere et tueri invicem
possent. Quod genus utilitatis etiam apud Homerum est, qui ait:
ὡς φρήτρη φρήτρηφιν ἀρήγῃ,φῦλα δὲ φύλοις.
4Sane ‘aspergo’ et ‘aspargo’ habent differentiam suam,
10siquidem ‘aspergo’ uerbum, ‘aspargo’ nomen. Itaque et Vergilius
ait:
salsa spumant aspargine cautes.
5‘Aquam’ quoque per ‘q’ [u a m] scribentes nomen
ostendimus [et trisyllabum], per ‘c’ vero verbum ab eo quod
15est ‘acuo’ [et acuere], ‘utinam acuam’.
Quotation layer
Verg. georg. 4, 175
Verg. ecl. 2, 34Verg. georg. 2, 444
Hom. Il. 2, 363
Verg. Aen. 3, 534
Interpolation layer
Critical apparatus
in ὀρθοεπείᾳ suppl. Keil: ορθοεπεια Mlegentis KeilIn suppl. Keil ex Semleri coniecturaadnotabimus Keil: adnotavimus Mquidam Keil collato Scaur. p. 45, 13 Biddau: quandam Mr Keil ex Schneideri coniectura: a Maudiculis M2: auriculis MIdeo suppl. Keildicamus Keil: dicant Mὀρθογραφίας Parrhasius N Keil: ορθογραφειαι Menuntiatione M1: enuntiationem M1scriptione tota M2: scriptionem totam Mduo[s] ed. princ. ut cum sit con, n litterae succedat i, et iacit, a litterae succedat rursus altera i manente priore Keil: utcumque est non littera succedat i tacita et alterae i succedat rursus altera i manente priore M[eiiicit et] praeeunte Keil in apparatu Di Napolicui Keil: qui Mlitteram suppl. P2 ed. princ.illo P2 ed. princ.: illi Mquius Parrhasius N Keil: cuius Mnon suppl. Keil ex Schneideri coniecturaὀρθογραφία cum ὀρθοεπείᾳ Keil: ορθογραφεια cum ορθοεπεια Met suppl. Keilsit suppl. Keil om. del. Keilin eo quod est suppl. Keilincusare Di Napoli: incendere M Keilscribendi P2 ed. princ.: sequendi Mὀρθογραφίᾳ ed. princ.: ὀρθογραφεια Mfaenoris an faeneris dicamus Keil: foenoris an foeneris dicant Mfaeneratorem Keil: foeneratorem M‘delirus’] delis ris supra -s scriptum est M -ris in -rus ut uidetur corr. M1delerus ed. princ.: delerum Mπαρὰ τὸ ‘ληρεῖν’ Parrhasius N Vrsinussed a lira id est sulco Keil: sed est latino sulco Mactu O: acto Mdetorserint M1: detorserunt Mdelirare ut traditum O Keil: dilirare Mdelirare ut traditum O Keil: dilirare Mmaxima P2 Parrhasius N Ursinus: maximo Meiusdem provinciae suppl. Keil collato Velio Longo apud Cassiod. orth. GL VII 155, 7existimatur Keil: existimetur Mari[u]ga quae es[se]t Keildemando Parrhasius N: domando M; commando Keilconsuetudinem Keil: consuetudines Mdiscernunt Keil: discernantur M; discernant Parrhasius Ndicamus suppl. Keilὀρθογραφίας Parrhasius N Keil: ορθογραφειαι Mabsorbsi suppl. Keilscribendam Keil: sequendam Mἐκ τοῦ πῖ καὶ σίγμα Keil: om. del. Keil; εκ του π καὶ σι Mps suppl. Di Napoli: p et s add. Keilscribenda sint suppl. Keil: scribendum Midemque P2: ideoque Murps et nupsi et pleps Keil: urbs et nupsi et plebs Mdel. P2 del. ed. princ.a[ut] Parrhasius N Keilcoeperi[n]t Parrhasius N ed. princ.consuetudinis novae et veteris suppl. Keil: consuetudini sed novae et veteri Mposset P2 Parrhasius N Keil: possit Mimpediente M1: impedientem Mpaeniteat Keil: poeniteat M† canes †] generaliter Keil collato Velio Longo apud Cassiod. orth. GL VII p. 155, 11longi M: oblongi Keilimprobioribus Parrhasius N ed. princ.: in proprioribus Msignificationem voluerunt M: voluerunt significationem ut traditum Keilex eo quod dicitur Keil: in eo quod est dicitur M est del. M1populi ut traditum Ursinus Keil: populo Mc[o]hortes Keilde adspiratione[m] P2 Parrhasius N Ursinus: del. M1illam P2 Parrhasius N: illum Mue[he]mens et repre[he]nsus Keilemendamus dicamus tius supra prius -us scriptum est; tur supra alterum -us scriptum est Me rusticis ut traditum Ursinus Keil: a rusticis Mpossent Keil: possint Mutilitatis etiam Keil: etiam utilitatis Mὡς φρήτρη φρήτρηφιν ἀρήγῃ,φῦλα δὲ φύλοις M2: om. Mper q [u a m] Keil om. del. Keil om. del. Keilutinam Parrhasius N ed. princ.: antinam supra a- tria puncta addita sunt M
Linguistic layer
forcepssyllaba: transmutatio
language: Latin
phonetics: metathesis
forcepssyllaba: transmutatio
language: Latin
phonetics: metathesis
forcepssyllaba: transmutatio
language: Latin
phonetics: metathesis
semantics: definition
forcepssyllaba: transmutatio
language: Latin
phonetics: metathesis
forpexsyllaba: transmutatio
language: Latin
phonetics: metathesis
arcessosyllaba: transmutatio
language: Latin
phonetics: metathesis
arcessosyllaba: transmutatio
language: Latin
phonetics: metathesis
arcessosyllaba: transmutatio
language: Latin
phonetics: metathesis
arcessosyllaba: transmutatio
language: Latin
phonetics: metathesis
arcessosyllaba: transmutatio
language: Latin
phonetics: metathesis
arcessosyllaba: transmutatio
language: Latin
phonetics: metathesis
Troiageminatio
language: Latin
orthography: writing of long vowels
coiciogeminatio
language: Latin
orthography: writing of long vowels
coiciogeminatio
language: Latin
orthography: writing of long vowels
quis, 1qu/cu
language: Latin
orthography: q(u) = /kw/
phonetics: phonemes: consonants: occlusives: labiovelars
qu/cu
language: Latin
orthography: q(u) = /kw/
phonetics: phonemes: consonants: occlusives: labiovelars
qu/cu
language: Latin
orthography: q(u) = /kw/
phonetics: phonemes: consonants: occlusives: labiovelars
qu/cu
language: Latin
orthography: q(u) = /kw/
phonetics: phonemes: consonants: occlusives: labiovelars
qu/cu
language: Latin
orthography: q(u) = /kw/
phonetics: phonemes: consonants: occlusives: labiovelars
quis, 1qu/cu
language: Latin
orthography: q(u) = /kw/
phonetics: phonemes: consonants: occlusives: labiovelars
qu/cu
language: Latin
orthography: q(u) = /kw/
phonetics: phonemes: consonants: occlusives: labiovelars
accusatorlittera: consonans: geminata
language: Latin
phonetics: consonantism: (de)gemination = consonant lenghtening / shortening
comis(s)atorlittera: consonans: simplex
language: Latin
phonetics: consonantism: (de)gemination = consonant lenghtening / shortening
accusatorlittera: consonans: geminata
language: Latin
phonetics: consonantism: (de)gemination = consonant lenghtening / shortening
fenusimmutatio
language: Latin
fenorimmutatio
language: Latin
facinusimmutatio
language: Latin
facinusimmutatio
language: Latin
delirusimmutatio
language: Latin
delirusimmutatio
language: Latin
Dalmatiaimmutatio
language: Latin
Dalmatiaimmutatio
language: Latin
feriaeimmutatio
language: Latin
fereaeimmutatio
language: Latin
fesiaeimmutatio
language: Latin
fesiaeimmutatio
language: Latin
language: Latin
orthography: Greek ψ = /ps/
language: Latin
orthography: Greek ψ = /ps/
absorbeolanguage: Latin
orthography: Greek ψ = /ps/
urbslanguage: Latin
orthography: Greek ψ = /ps/
nubolanguage: Latin
orthography: Greek ψ = /ps/
plepslanguage: Latin
orthography: Greek ψ = /ps/
actuariuslanguage: Latin
semantics: definition
language: Latin
semantics: definition
actuariuslanguage: Latin
semantics: definition
actuariuslanguage: Latin
semantics: definition
actuariuslanguage: Latin
semantics: definition
language: Latin
semantics: definition
language: Latin
semantics: definition
language: Latin
semantics: definition
language: Latin
semantics: definition
cohorslittera: aspiratio
language: Latin
orthography: aspiration: h
semantics: definition
cohorslittera: aspiratio
language: Latin
orthography: aspiration: h
semantics: definition
cohorslittera: aspiratio
language: Latin
orthography: aspiration: h
semantics: definition
cohorteslittera: aspiratio
language: Latin
orthography: aspiration: h
cohorslittera: aspiratio
language: Latin
orthography: aspiration: h
rejected form / expression
vehemenslittera: aspiratio
language: Latin
orthography: aspiration: h
phonetics: (de)aspiration
reprehensolittera: aspiratio
language: Latin
orthography: aspiration: h
phonetics: (de)aspiration
reprehensolittera: aspiratio
language: Latin
orthography: aspiration: h
phonetics: (de)aspiration
vehemenslittera: aspiratio
language: Latin
orthography: aspiration: h
phonetics: (de)aspiration
cohorslittera: aspiratio
language: Latin
orthography: aspiration: h
phonetics: (de)aspiration
semantics: definition
aspergo, 2immutatio
de partibus or.: verbum
language: Latin
syntax: part of speech: verb
aspergo, 1immutatio
de partibus or.: nomen
language: Latin
syntax: part of speech: noun
aspergo, 2immutatio
de partibus or.: verbum
language: Latin
syntax: part of speech: verb
aspargo, 1immutatio
de partibus or.: nomen
language: Latin
syntax: part of speech: noun
aspergo, 1immutatio
de partibus or.: nomen
language: Latin
syntax: part of speech: noun
aquaqu/cu
de partibus or.: nomen
language: Latin
orthography: q(u) = /kw/
phonetics: phonemes: consonants: occlusives: labiovelars
syntax: part of speech: noun
qu/cu
language: Latin
orthography: q(u) = /kw/
phonetics: phonemes: consonants: occlusives: labiovelars
qu/cu
language: Latin
orthography: q(u) = /kw/
phonetics: phonemes: consonants: occlusives: labiovelars
acuoqu/cu
de partibus or.: verbum
language: Latin
orthography: q(u) = /kw/
phonetics: phonemes: consonants: occlusives: labiovelars
syntax: part of speech: verb
acuoqu/cu
de partibus or.: verbum
language: Latin
orthography: q(u) = /kw/
phonetics: phonemes: consonants: occlusives: labiovelars
syntax: part of speech: verb
language: Latin
phonetics: metathesis
forcepssyllaba: transmutatio
language: Latin
phonetics: metathesis
forcepssyllaba: transmutatio
language: Latin
phonetics: metathesis
semantics: definition
forcepssyllaba: transmutatio
language: Latin
phonetics: metathesis
forpexsyllaba: transmutatio
language: Latin
phonetics: metathesis
arcessosyllaba: transmutatio
language: Latin
phonetics: metathesis
arcessosyllaba: transmutatio
language: Latin
phonetics: metathesis
arcessosyllaba: transmutatio
language: Latin
phonetics: metathesis
arcessosyllaba: transmutatio
language: Latin
phonetics: metathesis
arcessosyllaba: transmutatio
language: Latin
phonetics: metathesis
arcessosyllaba: transmutatio
language: Latin
phonetics: metathesis
Troiageminatio
language: Latin
orthography: writing of long vowels
coiciogeminatio
language: Latin
orthography: writing of long vowels
coiciogeminatio
language: Latin
orthography: writing of long vowels
quis, 1qu/cu
language: Latin
orthography: q(u) = /kw/
phonetics: phonemes: consonants: occlusives: labiovelars
qu/cu
language: Latin
orthography: q(u) = /kw/
phonetics: phonemes: consonants: occlusives: labiovelars
qu/cu
language: Latin
orthography: q(u) = /kw/
phonetics: phonemes: consonants: occlusives: labiovelars
qu/cu
language: Latin
orthography: q(u) = /kw/
phonetics: phonemes: consonants: occlusives: labiovelars
qu/cu
language: Latin
orthography: q(u) = /kw/
phonetics: phonemes: consonants: occlusives: labiovelars
quis, 1qu/cu
language: Latin
orthography: q(u) = /kw/
phonetics: phonemes: consonants: occlusives: labiovelars
qu/cu
language: Latin
orthography: q(u) = /kw/
phonetics: phonemes: consonants: occlusives: labiovelars
accusatorlittera: consonans: geminata
language: Latin
phonetics: consonantism: (de)gemination = consonant lenghtening / shortening
comis(s)atorlittera: consonans: simplex
language: Latin
phonetics: consonantism: (de)gemination = consonant lenghtening / shortening
accusatorlittera: consonans: geminata
language: Latin
phonetics: consonantism: (de)gemination = consonant lenghtening / shortening
fenusimmutatio
language: Latin
fenorimmutatio
language: Latin
facinusimmutatio
language: Latin
facinusimmutatio
language: Latin
delirusimmutatio
language: Latin
delirusimmutatio
language: Latin
Dalmatiaimmutatio
language: Latin
Dalmatiaimmutatio
language: Latin
feriaeimmutatio
language: Latin
fereaeimmutatio
language: Latin
fesiaeimmutatio
language: Latin
fesiaeimmutatio
language: Latin
language: Latin
orthography: Greek ψ = /ps/
language: Latin
orthography: Greek ψ = /ps/
absorbeolanguage: Latin
orthography: Greek ψ = /ps/
urbslanguage: Latin
orthography: Greek ψ = /ps/
nubolanguage: Latin
orthography: Greek ψ = /ps/
plepslanguage: Latin
orthography: Greek ψ = /ps/
actuariuslanguage: Latin
semantics: definition
language: Latin
semantics: definition
actuariuslanguage: Latin
semantics: definition
actuariuslanguage: Latin
semantics: definition
actuariuslanguage: Latin
semantics: definition
language: Latin
semantics: definition
language: Latin
semantics: definition
language: Latin
semantics: definition
language: Latin
semantics: definition
cohorslittera: aspiratio
language: Latin
orthography: aspiration: h
semantics: definition
cohorslittera: aspiratio
language: Latin
orthography: aspiration: h
semantics: definition
cohorslittera: aspiratio
language: Latin
orthography: aspiration: h
semantics: definition
cohorteslittera: aspiratio
language: Latin
orthography: aspiration: h
cohorslittera: aspiratio
language: Latin
orthography: aspiration: h
rejected form / expression
vehemenslittera: aspiratio
language: Latin
orthography: aspiration: h
phonetics: (de)aspiration
reprehensolittera: aspiratio
language: Latin
orthography: aspiration: h
phonetics: (de)aspiration
reprehensolittera: aspiratio
language: Latin
orthography: aspiration: h
phonetics: (de)aspiration
vehemenslittera: aspiratio
language: Latin
orthography: aspiration: h
phonetics: (de)aspiration
cohorslittera: aspiratio
language: Latin
orthography: aspiration: h
phonetics: (de)aspiration
semantics: definition
aspergo, 2immutatio
de partibus or.: verbum
language: Latin
syntax: part of speech: verb
aspergo, 1immutatio
de partibus or.: nomen
language: Latin
syntax: part of speech: noun
aspergo, 2immutatio
de partibus or.: verbum
language: Latin
syntax: part of speech: verb
aspargo, 1immutatio
de partibus or.: nomen
language: Latin
syntax: part of speech: noun
aspergo, 1immutatio
de partibus or.: nomen
language: Latin
syntax: part of speech: noun
aquaqu/cu
de partibus or.: nomen
language: Latin
orthography: q(u) = /kw/
phonetics: phonemes: consonants: occlusives: labiovelars
syntax: part of speech: noun
qu/cu
language: Latin
orthography: q(u) = /kw/
phonetics: phonemes: consonants: occlusives: labiovelars
qu/cu
language: Latin
orthography: q(u) = /kw/
phonetics: phonemes: consonants: occlusives: labiovelars
acuoqu/cu
de partibus or.: verbum
language: Latin
orthography: q(u) = /kw/
phonetics: phonemes: consonants: occlusives: labiovelars
syntax: part of speech: verb
acuoqu/cu
de partibus or.: verbum
language: Latin
orthography: q(u) = /kw/
phonetics: phonemes: consonants: occlusives: labiovelars
syntax: part of speech: verb