Vel. orth. 13, 1, 1 - 13, 9
11‘Aurifex’ melius per ‘i’ sonat, quam per ‘u’. At ‘aucupare’
et ‘aucupium’ mihi rursus melius videtur sonare per ‘u’
quam per ‘i’; et idem tamen ‘aucipis’ malo quam ‘aucupis’, quia
scio sermonem et decori servire et aurium voluptati.
220Unde fit ut saepe aliud scribamus, aliud enuntiemus, sicut supra
locutus sum de ‘viro’ et ‘virtute’, ubi ‘i’ scribitur et paene ‘u’
enuntiatur. Unde Tiberius Claudius novam quandam litteram
excogitavit similem ei notae quam pro adspiratione Graeci ponunt,
per quam scriberentur eae uoces quae neque secundum
exilitatem ‹‘i’› litterae neque secundum pin|guitudinem ‹‘u’›
litterae sonarent, ut in ‘viro’ et ‘virtute’, neque rursus secundum
latum ‹‘u’ uel ‘i’› litterae sonum enuntiarentur, ut in eo
13, 5quod est ‘lugere, scribere’. Itaque audimus quosdam plena
o[mn]i syllaba dicere † quoectooeos pro qui et tibi † quod
multo vitiosius est, quam si tenuitatem ‘i’ litterae custodirent. Est
autem ubi pinguitudo ‘u’ litterae decentius servatur, ut in eo
13quod est ‘nolumus, volumus, possumus’.
13At in ‘contimaci’ melius puto ‘i’ servari: venit enim
10a ‘contemnendo’, tametsi Nisus et ‘contumacem’ per ‘u’ putat
posse dici a ‘tumore’.
3‘Comprimo’ quoque per ‘i’ malo scribi, quamvis
‘compressus’ dicatur. Et e contrario ‘decem’ audacius dixerim,
quamuis inde ‘decies’ trahatur, quoniam, ut supra dixi, sono usitatiore
15gaudet auditus.
4Niso etiam placet ut ‘benificus’ per ‘i’ scribatur, quomodo
‘malificus’, quod vide‹o› consuetudinem repudiasse. Non
enim, si hae duae litterae, ‘e’ et ‘i’, per ius adfinitatis recipiunt
immutationem, ideo necesse est illas ubi|que semper immutari.
20Item ‘antiquos’ ait per ‘e’ et ‘i’ scribendum, quoniam significet
‘ante qui’. Quod mihi frigidum et ineptum videtur, et multo
frigidius illud, quod ‘illi’ quoque apud illum in utraque syllaba
per ‘e’ et ‘i’ scribuntur, quod est vitiosum. In superiore enim
nomine est saltem aliqua mentio ‘e’ litterae ‹in› ἐτυμολογίᾳ, hic
25nulla.
5Sane ‘basim’ et ‘peluim’ per ‘i’ scribamus, quoniam
et ‘basicula’ et ‘pelvicula’ scribitur, et ablativo casu ‘i’ finiuntur,
ab hac ‘basi’, ab hac ‘pelvi’.
6‘Alimenta’ quoque per ‘i’ elegantius scribemus quam
0, 5‘alumenta’ per ‘u’.
7Quasdam vero scriptiones antiquis relinquamus, ut
in eo quod est ‘cur’. Illi enim per ‘quor’ scribebant, ut supra
dixi, nam et ipsum ‘cui’ per ‘quoi’, quo pinguius sonaret. ‹Nos›
contenti sumus per ‘cur’ scribere, ut plenitudine quo‹que› sufficiat:
10nam † quae †. ‘Mium’ et ‘commircium’ quoque per ‘i’ antiquis
relinquamus apud quos aeque et ‘Mircurius’ per ‘i’
diceba[n]tur, quod mirandarum rerum esset inventor, ut Varro
dicit. Nostris iam auribus sed‹et› per ‘e’, ut et ‘Mercurius’ et
‘commercia’ dicantur. Item ‘miis’ per ‘i’, non ‘meis’ per ‘e’, ut
15Terentius:
at enim istoc nihil est magis, Syre, miis nuptiis adversum.
8‘Coniunx’ et ‘seiunx’ sine ‘n’ [non] putat Nisus esse
scribendum, quoniam genetivo casu faciant ‘coniugis’ et ‘seiugis’.
Mihi videtur non evellen|dam hanc ‘n’ litteram, quam
20sonus enuntiationis insistit. Nam quamvis idem ‹asserat› non
esse onerandam supervacuis litteris scriptionem, rursus non
fraudandum sonum existimo, cum et lenior ad aures et plenior
veniat, ut in ‘abstinente’ ‹‘s’› arcessitum est et in ‘ambitu[m]’
‘b’. Si‹t› ergo licet ‘coniugis’ genetivo casu et ‘seiugis’, ‘coniux’
tamen et ‘seiux’ subtracta ‘n’ littera et difficilius enuntiabitur et
asperius auribus accidet. Sane illo catholico se Nisus tuetur, quo
5dicit in declinationibus litteram ‹‘n’ non› perire, quae sit in primis
positionibus, ut ‘pudens’ ‘pudentis’, ‘prudens’ ‘prudentis’,
‘decens’ ‘decentis’. Ita si ‘coniux’ habet ‘n’ litteram, «necessarium»
inquit «erit ut genetivus quoque ‘n’ litteram habeat» † ut sit quod
ipsam † spectare debuit, numquid amphiboliae tollendae gratia[e]
10consuetudo ‘n’ litteram omiseri[n]t, ‹ne sit› ambiguum,
utrum ab eo quod est ‘coniunx’ trahatur, ut ‹sit› a nomine, an
a verbo quod est ‘coniungo’. Non esse item illud uerum, quod
quidam putant, servandam esse ut[r]ique ‘n’ litteram a prima
positione per ceteras declinationes, manifestum est vel ex his,
15quod ‘fingor’ dicimus et tamen ‘fictus’ et ‘ping[u]or’ et tamen
‘pictus’. Nec non et ipsa ‘n’ littera in locum ‘m’ succedit, ut cum
dicimus ‘clandestinum’, cum ab eo trahatur quod est ‘clam’,
item ‘sinciput’, quod est ‘semicaput’. Sed non ubique obtinendum.
Nam et non numquam plenius per ‘n’ quam per ‘m’
20enuntiatur, ut cum dico ‘etiam nunc’, quam visper ‘m’ scribam,
nescio quomodo tamen exprimere non possum. Sequenda est
vero non numquam elegantia[m] eruditorum virorum,| qui
quasdam litteras lenitatis causa omiserunt, sicuti Cicero, qui ‘foresia’
et ‘Megalesia’ et ‘hortesia’ sine ‘n’ littera libenter dicebat
et, ut verbis ipsius utamur, «posmeridianas quoque quadrigas»
5inquit «libentius dixerim quam postmeridianas». Sicet ‘dossum’
per duo ‘s’ quam per ‘r’ ‘dorsum’ quidam ut lenius enuntiauerunt.
Ac tota ‘r’ littera sublata est in eo quod est ‘rusum’ et ‘retrosum’.
9‘Cocum’ non nulli in utraque syllaba per ‘q’ scribunt,
10non nulli et inserta ‹‘u’›: in verbo etiam ‘quoquere’ per
‘quo’ [quere]. Nisus censet ubique ‘c’ litteram ponendam tam
in nomine quam in verbo, quod mihi nimium videtur exile.
Nam sicut non est prima syllaba oneranda, sic sequens videtur
explenda. Eo decentius apud Vergilium legitur:
15† et caeteram coquit improbus hastam †,
secunda syllaba per ‘q’ scripta, quam ut utraque per ‘c’ ‹scripta›
enuntietur ‘k’.