Latin Grammarians Collection
ERC

De verbo ad Sev.

De verbo ad Sev. 25, 16-21 - 28, 28 tit.

Apud Latinos modo integra permanent, modo corrumpuntur, ‘curro percurro, vello vellis revello revellis, bello bellas rebello rebellas, traho retraho detraho distraho, pono praepono depono, fero defero praefero’; item ‘facio conficio inficio, premo conprimo 20exprimo, aestimo existimo’; et amplius ipsa etiam praepositio simul cum verbo mutatur, ‘facio officio, rapio corripio, lego eligo colligo’. Apud Graecos praepositiones verbis adiectae accentum eorundem reservant, ‘γράφω καταγράφω, βάλλω καταβάλλω περιβάλλω, φέρω περιφέρω, καλῶ κατακαλῶ, γλύφω ἀναγλύφω’. Latini accentum in aliis 25servant, in aliis mutant, ut ‘curro praecurro, pono praepono, prehendo reprehendo, fero adfero, gero ingero, frico refrico, vio devio, ‹traho› contraho, lego colligo, premo deprimo’. Apud Romanos nulla praepositio adiuncta verbis mutat coniugationem, ‘clamo clamas declamo declamas, moneo mones commoneo commones, emo emis coëmo coëmis, dormio dormis praedormio praedormis, mordeo mordes praemordeo 25, 5praemordes, mitto mittis praemitto praemittis’. Et generaliter omnia quae conposita sunt eandem quam in simplicitate declinationem custodiunt, ‘premo premis opprimo opprimis, lego legis colligo colligis, fio fis fit madefio madefis madefit calefio calefis calefit expergefio expergefis expergefit’. Quaeritur de his duobus verbis, ‘aufero’ et ‘aufugio’, unde conposita sint. Quae Cicero in libris de oratore ex praepositione ab conposita esse existimat et, quia ab ante ‘f’ litteram durum sonabat, versam mutatamque esse ab in 26, 10‘au’ syllabam, quo vox sonantior fieret. Hoc Tullius, potentissimus Latinitatis adsertor. Sed plerisque placuit ex Graeco ‘μορίῳ’, id est particula ‘αὖ’, haec esse conposita ad similitudinem illius ‘αὐέρυσαν μὲν πρῶτα’ et alibi 15‘ἄβρομοι αὐίαχοι’ id est retrorsum traxerunt, reticuerunt. Qui intellectus et in ‘aufugio’ et in ‘aufero’ congruit. Addit his Nigidius tertium autumo, cum credat illud ex eadem praepositione et aestimo verbo esse conpositum, ut sit tamquam ‘abaestimo’, dictumque intercise autumo, idemque 20significare quod ‘aestimo’, sicut ‘abnumero’ idem esse quod ‘numero’. Quod non solum id significat, verum etiam dico censeo adsevero vel adfirmo, ut apud Terentium ‘et deinde facturum autumat’. Haec tamquam communia praemisisse sufficiat; nunc ad ea 25quae in ipsa declinatione sunt observanda redeamus. Declinandi autem verbi series a modis necesse est sumat exordium: nam hinc apud Graecos modus ἔγκλισις appellatur, οἶον ἐν ᾗ ἡ κλῖσις. Omne igitur indicativum, ut iam superius diximus, id est omne thema verbi Latini, quinque his litteris terminatur, ‘‑o, ‑r, ‑m, ‑t, ‑i’, sed ‘‑o’ et ‘‑r’ in his quae sub regulam proportionis cadunt, ‘‑m, ‑t, ‑i’ in his quae anomala sive defectiva sunt. Et ‘‑m’ quidem terminata haec fere reperiuntur, 27, 5‘possum potes potest, sum es est’, quaeque ex eo conponuntur, ut ‘adsum, praesum, desum, prosum, insum, subsum; ‘‑t’ vero, ‘pudet, piget, taedet, licet, paenitet, miseret, placet, decet, oportet’; ‘‑i’, ut ‘odi, memini, novi’, quod nonnulli praeteriti perfecti esse existimant a themate ‘nosco’. Quaeritur autem a nonnullis, ‘‑o’ finalis verborum correpta 10an producta habeatur, et constat auctores utrumque fecisse, id est tam corripuisse quam produxisse, nec in his tantummodo quae in verbis reperiuntur, sed in omnibus quae per ceteras quoque partes orationis inveniuntur. Vergilius tamen ex confesso ‘‑o’ finalem in uno verbo, uno adverbio, uno nomine, uno pronomine corripuisse monstratur: 15‘nunc scio, quid sit amor’, ‘nec longo distant cursu, modo Iuppiter adsit’, ‘si duo praeterea tales Idaea tulisset terra viros’, ‘non ego dum Danais Troianam excidere gentem 20Aulide iuravi’. Singulae quoque coniugationes certas ex vocalibus ante ‘‑o’ finalem recipiunt; et prima quidem ‘‑e‑, ‑i‑, ‑u‑’, ut ‘commeo commeas, lanio lanias, fluctuo fluctuas’; secunda vero ‘‑e‑’ tandummodo, sine qua numquam est, sed semper eam ante ‘‑o’ necesse est habeat terminalem, ut 27, 5‘sedeo sedes’; tertia correpta ‘‑i‑’ et ‘‑u‑’, ut ‘rapio rapis, acuo acuis, arguo arguis’; tertia vero producta ‘‑i‑’ tantummodo, quae et ipsa, sicut secunda, memoratam vocalem ‘‑o’ novissimam necesse est habeat antecedentem. Hae enim semper in paenultimis, altera ‘‑i‑’, altera ‘‑e‑’ vocalibus praemissis modis omnibus finiuntur nec ullam omnino ex consonantibus 10admittunt, quod prima et tertia correpta fecerunt passim prope universis receptis, ut ‘labo labas, seco secas, do das, rogo rogas, volo volas, amo amas, sano sanas, crepo crepas, aro aras, quasso quassas, lito litas’; item ‘lambo lambis, dico dicis, addo addis, pingo pingis, colo colis, como comis, cano canis, serpo serpis, tero teris, lacesso 15lacessis, quato quatis’. Excipiuntur in tertia producta quae non ‘‑i‑’ sed ‘‑e‑’ vocalem habent antecedentem tria, ‘eo is it, queo quis quit, veneo venis venit’ et quae ex his conponuntur, ut ‘exeo, praeeo, nequeo’. Omne itaque verbum modi indicativi temporis praesentis quod ‘‑o’ littera terminatur nec defectivum, ut ‘fero fers’, quaeque ex eo conponuntur, 28, 10secunda persona in ‘‑s’ litteram exit, sua cuiusque coniugationis praecedente vocali, ‘amas, mones, legis, audis’, eademque ‘‑s’ littera in ‘‑t’ conversa fit tertia persona, ut ‘amat, monet, legit, audit’. Itemque ex tertia singulari primam personam numeri pluralis efficiunt dempta ‘‑t’ littera et addita ‘‑mus’ syllaba, ‘amat amamus, monet monemus, legit 15legimus, audit audimus’. Secunda quoque persona eiusdem numeri ex eadem tertia formatur ‘‑is’ addita syllaba, ut ‘amat amatis, monet monetis, legit legitis, audit auditis’. Nec non etiam tertia persona pluralis a tertia procreabitur singulari in prima quidem et secunda coniugationibus ‘‑n‑’ littera ante ‘‑t’ novissimam interposita, ut ‘amat amant, 20monet monent; in tertia vero producta et his verbis quae tertiae correptae in ‘‑io’ exeunt ante ‘‑t’ litteram ‘‑u‑’ et ‘‑n‑’ interpositis, ut ‘dormit dormiunt, rapit rapiunt’; in tertia vero correpta, quotiens ante ‘‑o’ habuerint consonantem, ‘‑i‑’ vocali eiusdem tertiae singularis in ‘‑u‑’ et ‘‑n‑’ conversa eisdemque ante ‘‑t’ litteram collocatis, ut ‘currit currunt, legit legunt’. 25‘Amo amas amat amamus amatis amant, moneo mones monet monemus monetis monent, audio audis audit audimus auditis audiunt’, lego legis legit legimus legitis legunt’. DE PRAETERITO IMPERFECTO MODI INDICATIVI ACTIVI.

Critical apparatus

exprimo, aestimo existimo] existimo lego eligo colligo bκαλῶ κατακαλῶ, γλύφω ἀναγλύφω] ϰαλλω ϰαταϰαλλω γλαυϕω αναγλαυϕω bvio devio] veho deveho dub. Keilcontraho] contro lego bpraedormio praedormis] obdormio obdormis dub. Eichenfeld–Endlicher; perdormio perdormis Ianusquo Keil: quod b‘μορίῳ’] orri b; morrio b1πρωτα b1: πρατα bretrorsum] pro Homerico illo αὐΐαχοι perperam lectum esse αὐΐαχοv, unde interpretatio reticuerunt (l.16) Ianussignificat p: significet bἔγκλισις] ϵγισις bcrepo crepas Keil: om. blitas] crepo crepas bteris, lacesso ] teris lacer lacesso bhabent b Keil: habeant b1 Eichenfeld–Endlicher IanusOmne] desideratur hic titulus De tempore praesenti modi indicativi activi (cf. infra p.29, 20) ex eo] ex e blitteram] littera bsingulari Keil: in singulari beisdemque p: eiusdemque b; iisdemque Eichenfeld–Endlicher Ianus Keil

Quotation layer

Verg. ecl. 8, 43