Latin Grammarians Collection
ERC

Macr. verb.

Macr. verb. 5, 1 tit. - 17, 6-21, 12

51 tit.1Theodosius Symmacho suo salutem dicit. 2-7+71-102Cum vel natura vel usus loquendi linguas gentium multiplici 3diversitate variasset, ceteris aut anhelitu aut sibilo 4explicantibus loqui suum, solis Graecae Latinaeque et soni 5leporem et artis disciplinam atque in ipsa loquendi mansuetudine 6similem cultum et coniunctissimam cognationem dedit. 7Nam et [h]isdem orationis partibus absque articulo, 8quem Graecia sola sortita est, et [h]isdem penes 9singulas partes observationibus sermo uterque distinguitur, pares fere 10in utroque componendi figurae, ut propemodum ‘qui utramvis 11artem didicerit ambas noverit’. Sed quia ita natura fert, 12ne quid sic esse alteri possit simile, ut idem illi sit (necesse 13est enim omne quod simile est aliqua differentia ab eo 14cui confertur recedat), ideo, cum partes orationis in utraque lingua 15arta inter se similitudine vincirentur, quasdam tamen 16proprietates, quibus seorsum insignirentur, habuerunt, quae 17Graeco nomine idiomata vocantur. 711-12 tit.11DE VERBORVM GRAECI ET LATINI DIFFERENTIIS 12VEL SOCIETATIBVS 13+91-10+1113[Item] Prima utriusque verbi societas in hoc est, quod 14neutrum eorum in casus flectitur; deinde quod utrumque 15comitatur persona numeri figura coniugatio tempus modus, 16quem ‹Graeci› ἔγκλισιν vocant, Latini cum formis in qualitate 17posuerunt, genus, quod apud Graecos διάθεσις nuncupatur. 18Horum singulis inspectis sollertius quae in his diversa 19sunt non latebunt. Circa ‹ca›sus, ut diximus, utrisque 20perfecta communio est: [prima utriusque verbi societas est 21in hoc] nam et neutrum casibus declinatur et utrumque similiter 22universis paene casibus servit, ut ‘m‹is›ereor illius, 23pareo illi, veneror illum, venio ab illo, nitor illo’, item 24‘φροντίζω τοῦδε, πείθομαι τῷδε, φιλῶ τόνδε’; ablativum 25enim vel quem dicunt septimum Graecia non recipit. Eadem 26illis et in personis similitudo est, quia in utro‹que› verbo 27tres eaedem personae sunt, prima ‘voco’, secunda ‘vocas’, 28tertia ‘vocat’, et apud illos ‘καλῶ, καλεῖς, καλεῖ’. 6-11+131-311, 6Hae‹c› sunt fere quae habent ita inter se communia, 11, 7ut in illis omnino non dif‹f›erant. At in numeris haec una 11, 8dissensio est, quod δυ‹ϊ›κόν usus in Latinitate nullus admisit. 11, 9Nam qui putant ‘fecere, dixere’ dualis esse numeri, subinepti 11, 10sunt arguente Vergilio, qui verbis talibus universitatem 11vult continere, ut 12‘conticuere omnes’ 13et 14‘una omnes fecere pedem’. 134 tit.0, 4DE FIGVRIS 5+151-130, 5Figurae ambobus non sine discretione pares. Nos dicimus 6‘curro percurro’, illi ‘τρέχω διατρέχω’. Quattuor quoque 7modis et haec et illa componuntur, ex duobus integris 8‘produco’, ex integro et corrupto ‘perficio’, ex corrupto et 9integro ‘accedo’, ex duobus corruptis ‘occipio’. Similiter ἐκ 10δύο τελείων ‘συντρέχω’, ἐκ τελείου καὶ ἀπολείποντος 11‘προσκυνῶ’, ῆξ ἀπολείποντος καὶ τελείου ‘συμβάλλω’, ἐκ 12δύο ἀπολειπόντων ‘κωμῳδῶ’. 13Sunt quaedam composita quae non possunt resolvi, ut 14‘suspicio, complector’ [ita apud illos τὸ μὲν ‘συντρέχω’]. 15Sunt apud Graecos admissa post compositionem, cum essent 16simplicia non recepta: ‘νομῶ’ nihil significat, tamen ‘οἰκο‹νο›μῶ’ 17dicitur; similiter ‘δομῶ’ et ‘δομεύω’, ‘οἰκοδομῶ’ et 18‘βυσσοδομεύω’ componuntur. Ita ‘facior’ et ‘grego’ non dicunt‹ur›, 19‘conficior’ vero et ‘afficior’ et ‘congrego’ probe 20dicunt‹ur›. Utrique verbo binae praepositiones iunguntur: 13, 1Homerus 13, 2‘προπροκυλινδόμενος’, 13, 3Vergilius 13, 4‘pede prosubigit terram’. 13, 5Latinitas compositi verbi saepe primam syllabam mutat, ‘teneo 6contineo’; saepe non mutat, ‘lego neglego’. In Graeco 7verbo numquam prima syllaba adiecta praepositione violatur, 8‘βάλλω ἀμφιβάλλω διαβάλλω καταβάλλω, ἄγω 9συνάγω προάγω διάγω, φέρω προφέρω διαφέρω ἀναφέρω, 10δέρω ἐκδέρω, φιλῶ καταφιλῶ’. Ultro equidem intemerato 11verbo praepositio saepe corrumpitur, ‘λέγω 12συλλέγω, βάλλω συμβάλλω, τρέχω ἐκτρέχω’. Hoc item in 13Latinis, ‘fero ecfero’. 1514-1614‘Aufugio’ et ‘aufero’ a praepositione ab componuntur, et in 15his solis ‘ab’ movetur in ‹‘au’› auctore Cicerone, sensumque 16habent retrorsum trahendi. 171-50, 1Nigidius in commentariis grammaticalibus verbum ‘autumo’ 0, 2compositum ait ex praepositione ‘ab’ et verbo ‘aestimo’, 0, 3dictumque intercise ‘autumo’, tamquam si diceretur ‘abaestimo’, 0, 4quod significaret totum ‘aestimo’. Sed ‘autumo’ non id 0, 5solum significat ‘aestimo’, sed et ‘dico’ et ‘censeo’. 6-21126Graeca verba, quando componuntur cum praepositione, 7eundem accentum sine dubio servant, ‘καταγράφω, περιφέρω, 8ἀναγλύφω, ὑπομένω, διατρέχω, καταλαλῶ, προορῶ’. 9Cum vero eis alia pars orationis adiungitur, modo mutant 10priorem, modo tuentur accentum. Servant in his, ‘τίω ἀτίω, 11ὄσσω κακόσσω’, unde ‘κακοσσόμενος’, ‘νίπτω χερνίπτω’, 12unde est 13‘χερνίψαντο δ’ἔπειτα’, 14‘κιθαρίζω χοροκιθαρίζω’. In aliis mutant, ‘γλύφω καλαμογλυφῶ, 17, 1γράφω χειρογραφῶ, σθένω εὐσθενῶ, σέβω 17, 2εὐσεβῶ’. Latini similiter servant, ‘praepono, praecurro’; mutant, 17, 3‘colligo, affero’. Apud Latinos nulla praepositio adiuncta 17, 4mutat coniugationem, ‘clamo clamas, declamo declamas’; 17, 5Graeci non numquam in compositione mutant coniugationem, 6‘συλῶ συλᾷς, ἱεροσυλῶ ἱεροσυλεῖς, τιμῶ τιμᾷς, 7ἀτιμῶ ἀτιμοῖς, πειρῶ πειρᾷς, ἐμπειρῶ ἐμπειρεῖς’; licet 8sint qui dicant haec non σύνθετα, sed παρασύνθετα, id est 9non ipsa composita, sed ex compositis facta nominibus, ut 10‘ἱεροσυλῶ’ non sit ἀπὸ τοῦ ‘συλῶ’, sed ἀπὸ τοῦ ‘ἱερόσυλος’, 11et ‘ἀτιμῶ’ non ἀπὸ τοῦ ‘τιμῶ’, sed ἀπὸ τοῦ ‘ἄτιμος’, et ‘ἐμπειρῶ’ 12non ἀπὸ τοῦ ‘πειρῶ’, sed ἀπὸ τοῦ ‘ἔμπειρος’. Et 13haec vocant παρασύνθετα quae ex συνθέτοις, id est ex 14compositis, veniunt. Nam ‘ἀβλεπτῶ’ non ἀπὸ τοῦ ‘βλέπω’ 15derivatum est (ceterum ‘τ’ non haberet), sed ἀπὸ τοῦ 16‘ἄβλεπτος’. Contra ‘χειροκοπῶ’ non ἀπὸ τοῦ ‘κόπτω’ (ceterum 17‘τ’ haberet), sed ἀπὸ τοῦ ‘χειροκόπος’. Unde haec nomina 18σύνθετα vocant et verba ex ipsis facta παρασύνθετα. 19Sunt alia composita quae foris declinantur, ‘κιθαρῳδῶ ἐκιθαρῴδουν, 20δημηγορῶ ἐδημηγόρουν, παιδαγωγῶ ἐπαιδαγώγουν, 21δυσφορῶ ἐδυσφόρουν‘. Intus vero declinantur 22‘καταγράφω κατέγραφον, περιτρέχω περιέτρεχον, διαβάλλω 23διέβαλλον’, quae imperativo faciunt ‘κατάγραφε, περίτρεχε, 24διάβαλλε’. Accentus autem de verbo non tolleretur, 25nisi ei praecedentem partem orationis compositio agglutinasset. 26Quod evenit et in aliis verbis, in quibus modo longi 27temporis pondus priorem retinet accentum, modo correpti 28levitas sursum repellit: ‘ἐνῆσαν ἔνεσαν’˙ 1‘πολλοὶ δ’ἔνεσαν στονόεντες ὀϊστοί’˙ 2‘ἀνῆσαν ἄνεσαν’, 3‘ἀλλ’ὅτε δή ῥ’ἄνεσαν’˙ 4‘κατεῖχε κάτεχε’, 5‘νὺξ δὲ μάλα δνοφερὴ κάτεχ’οὐρανόν’; 6item ‘συνῆψα[ς] σύναψον, συνῆξα[ς] σύναξον, συνεῖλον 7σύνελε, συνῆλθον σύνελθε’˙ οὕτως καὶ ‘προεῖπον πρόειπε’. 8Memineris nullam fere inveniri apud Latinos praepositionem 9quae nihil addat sensui, sicut apud Graecos saepe 10praepositio nullam sensus facit permutationem: hoc est enim 11‘εὕδω’ quod ‘καθεύδω’, hoc est ‘ἕζομαι’ quod ‘καθέζομαι’, hoc 12‘μύω’ quod ‘καμμύω’, sicut ‘surgo’ et ‘consurgo’.

Critical apparatus

cum vel natura Eichenfeld-Endlicher: item dicit B; varietatesset B; hanelatu B; anhelatu Eichenfeld-Endlicher; Graecae Latinaeque linguae coniunctissimam cognationem natura dedit Pisdem Keil coll. P: hisdem B; atque B; nam et isdem orationis partibus absque articulo, quem Graecia sola sortita est, isdem paene observationibus figuris constructionibusque uterque sermo distinguitur, ut propemodum ‘qui utramvis artem didicerit ambas noverit’. In multis tamen differunt et quasdam proprietates habent quae Graece idiomata vocantur P; hisdem B; simile possit edd.differentiis Eichenfeld-Endlicher: deferentiis B; DE VERBORVM VTRIVSQVE DIFFERENTIIS VEL SOCIETATIBVS P om. del. De Paolis: nenclisen B; enclisin Parrhasius N; diathesis B; circasus B; Accidunt verbis utriusque linguae persona numeri figura coniugatio tempus modus, quem Graeci enclisin vocant, Latini cum formis qualitatem posuerunt, genus, quod apud Graecos diathesis nuncupatur P; Accidunt verbis utriusque linguae persona numeri figura coniugatio tempus modus, quem Graeci enclisin vocant, Latini cum formis in qualitate posuerunt, genus, quod apud Graecos diathesis nuncupatur Jan[prima utriusque verbi societas est in hoc]] om. De Paolis coll. Macr. verb. 7, 13misereor Eichenfeld-Endlicher coll. P: mereor B; parco B; Eandem paene cum casibus constructionem servant, ut misereor illius, parco illi, veneror illum, φροντίζω τοῦδε, πείθομαι τῷδε, φιλῶ τόνδε. Ablativum Graecia non recipit. Eadem illis personarum similitudo: prima voco, secunda vocas, tertia vocat, καλῶ καλεῖς καλεῖ P; Eandem paene cum casibus constructionem servant, ut misereor illius, pareo illi, veneror illum, φροντίζω τοῦδε, πείθομαι τῷδε, φιλῶ τόνδε. Ablativum Graecia non recipit. Eadem illis personarum similitudo: prima voco, secunda vocas, tertia vocat, καλῶ καλεῖς καλεῖ ed. princ.; VIImum B; utro B; III B; II Bhaec suppl. Eichenfeld-Endlicher: hae Bdifferant Eichenfeld-Endlicher: diferant post corr. B; deferant ante corr. BAt in numeris haec una dissensio est, quod δυ‹ϊ›κόν usus in Latinitate nullus admisit] in numeris una dissensio est, quod δυϊκόν, id est dualem, nulla Latinitas admisit, Graeci vero in verbis nominibusque δυϊκά videntur habere Pπροσκυνῶ susp. De Paolissuspicio P: suscipio Keil ut e codice om. del. Keilοἰκονομῶ ed. princ.: οικομω Pdicuntur suppl. Keil: dicunt Pdicunt‹ur›] dicuntur add. Keil; dicunt P‘προπροκυλινδόμενος’] προπροκυλινδόμενος P1; προπροκαιλινδομενος Pδέρω ἐκδέρω] δέρω ἐκδέρω post συλλέγω (Macr. verb. 15, 12) fort. Jan coll. De verbo ad Sev. 25, 6-7item P: idem Janau suppl., p. 150, adn. a), coll. De verbo ad Sev. Eichenfeld-Endlicherhabent P: habet sed totum Macrobii locum excerptor male intellexisse videtur KeilNigidius in commentariis grammaticalibus verbum ‘autumo’ compositum ait ex praepositione ‘ab’ et verbo ‘aestimo’, dictumque intercise ‘autumo’, tamquam si diceretur ‘abaestimo’, quod significaret totum ‘aestimo’. Sed ‘autumo’ non id solum significat ‘aestimo’, sed et ‘dico’ et ‘censeo’.] Nigidius tamen putat verbum autumo eadem praepositione componi quasi ab et estimo, sicut abnumero idem est et numero. Autumo vero et dico et censeo significat P; Nigidius tamen putat verbum autumo eadem praepositione componi quasi ab et abestimo, sicut abnumero idem est et numero. Autumo vero et dico et censeo significat ed. princ.κακοσσόμενος δ’ ed. princ.: δε Pἔμπειρος ed. princ.: εμπειρως Pπαρασύνθετα ed. princ.: parasintheta Pβλέπω P1: βλεπτω Pnon ed. princ.: nam Pπολλοὶ δ’ ed. princ.: πολλου Pἀνῆσαν ἄνεσαν veri simile est Macrobium απῆσαν ἄπεσαν scripsisse et inde errorem excerptoris ortum esse P: ἀνεῖσαν ἄνεσαν tempt. Janἀλλ’ὅτε δή ῥ’ἄνεσαν distinxit Mariotti: αλλοτε δηρ ανεσαν P; ἄλλοτε δῆριν ανῆσαν δῆριν ut e codice ed. princ.; ἀλλ’ὅτε δῆριν ανῆσαν Keilδνοφερὴ κάτεχ’ Zeunius coll. Hom., praeeunte Scaligero (ἀνωφερῆ κάτεχ’): ανοφερη καταιχ Pσυνῆψα Keil: συνῆψας Pσυνῆξα Keil: συνῆξας Psicut P: sic et Keil

Quotation layer

cf. Ter. Andr. 10 artem didicerit] recte norit

Verg. Aen. 2, 1Verg. _Aen._ 5, 830

Hom. Il. 22, 221; Hom. Od. 17, 525Verg. georg. 3, 256

Nigid. _frg._ 24

Hom. Il. 1, 105 κακοσσόμενος] κακ’οσσόμενος Hom. Il. 1, 105 (plerique codd.)
Hom. Il. 1, 449Hom. Od. 21, 12; et 60Hom. Il. 10, 357 ἄνεσαν] ἄπεσαν
Hom. Od. 13, 269