Macr. verb.

2113 tit.13DE CONIUGATIONIBUS 14-251814Apud Graecos eorum verborum, in quorum prima positione 15circumflexus accentus ultimam syllabam tenet, tres 21, 1sunt coniugationes, quibus discretionem facit secunda persona, 21, 2quam prima coniugatio habet in ‘-εις’ diphthongum desinentem, 21, 3ut ‘καλεῖς’, secunda in ‘-αις’, cui ascribitur quidem ‘ι’, 21, 4sed nihil sono confert, ut ‘τιμᾷς’, tertia in ‘-οις’ diphthongum, 21, 5ut ‘στεφανοῖς’. Eorum vero verborum, in quorum prima positione 6gravis accentus paenultimam syllabam signat, sex 7sunt coniugationes. Sed in his non secunda persona discretionem 8facit, quippe cum in omnibus secunda persona in 9‘-εις’ diphthongum finiatur. Sed harum coniugationum in prima 10persona differentiae deprehenduntur. Quaeritur enim in 11prima positione verbi cuiusque, quae litterae praecedant 12‘-ω’ finalem litteram verbi. Et si inveneris ante ‘-ω’ ‘β, φ, π, πτ’, 13‘λείβω, γράφω, τέρπω, κόπτω’, primae coniugationis pronuntiabis; 14si autem reppereris ‘γ, κ, χ’, ’λέγω, πλέκω, τρέχω’, 15secundam vocabis: quodsi ‘δ, θ, τ’, ‘ᾄδω, πλήθω, ἀνύτω’, tertiam 16dices; quarta erit, si habuerit ‘ζ’ ἤ ‘δύω σσ’, ‘φράζω, ὀρύσσω’; 17si vero fuerint liquidae ‘λ, μ, ν, ρ’, ‘πάλλω, νέμω, κρίνω, σπείρω’, 18quintam notabunt; sexta profertur διὰ καθαροῦ τοῦ ‘‑ω’, 19‘ῥέω, θεραπεύω’. Nonnulli et septimam esse voluerunt 20praecedentibus ‘ξ, ψ’, ‘ἀλέξω, ἕψω’. Apud Latinos, quorum 21nullum verbum in finalem syllabam admittit accentum, 22cessant differentiae quas apud Graecos circumflexus gravisve 23fecerunt, quorum alterum in verbis ultimae, alterum 1paenultimae Graeciam diximus deputasse. Restat igitur Latinitati 2in his unus accentus, gravem dico, qui solus Romana 3verba sortitus est; sed hoc proprium in verbis Latinis habet, 4quod non semper, ut apud Graecos, ubi fuerit, in paenultimam 5syllabam cadit, sed saepe et a fine tertiam tenet, ut 6‘aggero, refero’. Quod apud Graecos non potest evenire, 7apud quos in communi lingua fieri non potest, ut, cum finalis 8syllaba longa est, tertius a fine habeatur accentus. ‘Ω’ autem 9naturaliter longum est. Ergo numquam accentus in 10huiusmodi verbis apud illos in tertium gradum syllabarum 11recedit.|| Sed ad propositum revertarmur. Omnium igitur 12verborum apud Latinos omnino coniugationes sunt ‹tres›, 13in quibus, cum nullum verbum in fine, ut diximus, habeat 14accentum, differentias tamen coniugationum non in prima, 15sed in secunda persona Graeco quaerimus exemplo, quod 16apud illos in solis circumflexibus observari solet. Prima ergo 17Latinorum coniugatio in secunda persona primae positionis 18verbo activo et neutro habet ‘a’ ‹...› gravi accentu sunt. 271 tit.0, 1‹DE TEMPORIBVS› 2-110, 2Singula tempora non simpliciter proferuntur. Et ut 0, 3exempli causa unius verbi declinatio notetur, ‘τύπτω’ perfectum 0, 4facit ‘τέτυφα’, et sequitur altera eiusdem tempor[al]is 0, 5declinatio, quod medium perfectum vocant, ‘τέτυπ[ρ]α’; item 6plusquamperfectum ‘ἐτετύφειν’, medium plusquamperfectum 7‘ἐτετύπειν’; ἀορίστου ‘ἔτυψα’, μέσου ἀορίστου ‘ἔτυπον’. Futurum 8primum ‘τύψω’ facit, futurum secundum ‘τυπῶ’. Sed et 9in passiva eiusdem verbi declinatione saepe contigit repetitio 10variata temporibus, contenta simplicibus Latinitate compendiis. 291 tit.1DE TEMPORE PRAESENTI 2-3132Praesens tempus in secunda coniugatione vel tertia producta 3in ‘‑io’ exeuntium secundam personam una syllaba profert 4minorem, ‘doceo doces, ambio ambis’. Idem patitur et tertia 5correpta, si ‘i’ ante ‘‑o’ habeat, ut ‘capio capis, pario 6paris’. At in prima et ceteris verbis tertiae correptae idem 7manet numerus syllabarum in prima secundaque persona, 8‘seco ‑cas, dico ‑cis‘. Graecorum vero omnia verba quae in 9‘‑ω’ exeunt, seu perispomena seu barytona sint, in quacumque 10coniugatione eundem tam in prima quam in secunda persona 11servant numerum syllabarum. Porro in verbis vel apud 12‹Latinos› in ‘‑or’ vel apud Graecos in ‘‑μαι’ exeuntibus syllabas 13contraria vicissitudo dispensat. Nam secunda coniugatio 14et tertia producta vel correpta ‘i’ ante ‘‑or’ ‹habens› eundem 15numerum retinent syllabarum in utraque persona, ‘doceor 16‑ris, nutrior ‑ris, capior caperis’, cum in activo [modo] horum 17verborum secunda minuatur; in prima autem coniugatione 18et ceteris tertiae correptae verbis una syllaba crescit 19[in] secunda persona, ‘amor ‑ris, dicor ‑ris’, cum in activo 20pares in utraque persona syllabae maneant. At in Graecis 21omne praesens tempus quod in ‘‑μαι’ terminatur omni modo 29, 1in secunda persona unam syllabam minuit, ‘φιλοῦμαι φιλῇ, 29, 2γράφομαι γραφῇ’ et similia, cum in activo pares syllabas 29, 3utraque persona servaverit.|| 314-2829, 4Item apud Graecos praesens tempus primae positionis, 29, 5quod in ‘-ω’ exit, alios modos de se generat. Nam tertia persona 6eius adhibito sibi ‘ν’ facit ex se infinitivum modum, 7‘ποιεῖ ποιεῖν, τιμᾷ τιμᾷν, χρυσοῖ χρυσοῦν’: tertia enim coniugatio 8περισπωμένων ‘οι’ dipthongum in prima positione 9tantum tenet, in reliquis autem verbi declinationibus mutat 10eam in ‘ου’. Sed et in barytonis eadem infiniti modi creandi 11observatio reperitur, ‘τύπτει τύπτειν, λέγει λέγειν’ et cetera. 12Nec non et imperativum modum eadem tertia persona 13de se creat, in perispomenis quidem accentu ad superiorem 14syllabam translato, ‘ποιεῖ ποίει, τιμᾷ τίμα, χρυσοῖ χρύσου’, 15in barytonis autem subtracto ‘ι’, ‘λέγει λέγε, γράφει γράφε, 16ἄρχει ἄρχε’. In coniunctivo modo nihil omnino mutatur, 17sed prima persona praesentis temporis modi indicativi eadem 18‹est› in coniunctivo modo prima persona praesentis, 19‘ποιῶ ἐὰν ποιῶ, βοῶ ἐὰν βοῶ, θέλω ἐὰν θέλω, γράφω 20ἐὰν γράφω’. Verum differentiam facit secunda persona, 21‘ποιῶ ποιεῖς, ἐὰν ποιῶ ἐὰν ποιῇς’. Item apud Graecos prima 22persona praesentis adiecto sibi ‘ν’ facit participium, ‘λαλῶ 23λαλῶν, γράφω γράφων’. Praesens tempus Graecorum verborum 24quod in ‘-μαι’ syllabam terminatur in περισπωμένοις 25quidem, si abiciat ‘-μαι’ syllabam, facit imperativum, ‘φιλοῦμαι 26φιλοῦ, τιμῶμαι τιμῶ, χρυσοῦμαι χρυσοῦ’, in barytonis 27vero, si abiecta ‘-μαι’ syllaba accipiat ‘υ’ litteram, ‘λέγομαι 28λέγου, γράφομαι γράφου’. 371 tit.0, 1DE PRAETERITO IMPERFECTO 2-4550, 2Graeca verba omnia, seu barytona sive perispomena, in 0, 3tempore imperfecto eandem habent primam personam numeri 0, 4singularis quam tertia‹m› pluralis, ‘ἐποίουν ἐγώ, 0, 5ἐποίουν ἐκεῖνοι’. Item in Graecis verbis omnibus quorum 6positio prima in ‘‑ω’ desinit imperfectum tempus ultimam 7syllabam suam ab his incipere litteris facit, a quibus ultima 8syllaba praesentis coepit, ‘τιμῶ ἐτίμων, γράφω ἔγραφον, 9τρέχω ἔτρεχον’, aut, si vocalis sola illic fuit, et hic in capite 10ultimae syllabae vocalis erit, ‘ποιῶ ‹ἐ›ποίουν, θεραπεύω 11ἐθεράπευον’. Omne Graecorum imperfectum activum vel 12activo simile in ‘‑ν’ litteram desinit; sed barytona in brevem 13syllabam finiuntur, id est in ‘‑ον’ semper, ‘ἔτρεχον ἔγραφον’; 37, 1perispomena vero vel a verbis in ‘‑μι’ exeuntibus longa terminantur, 37, 2‘ἐκάλουν, ἐτίμων, ἐδήλουν, ἐτίθην’. Denique ‘ῥίπτω’, 37, 3quia modo acuto modo circumflexo accentu pronuntia[e]tur, et 37, 4‘ἔρ‹ρ›ιπτον’ et ‘ἔρ‹ρ›ίπτουν’ facit; ‘κύω’ propter eandem 37, 5causam et ‘ἔκυον’ et ‘ἔκύουν’. Et hoc etiam observandum, ut 6aut imperfectum retineat numerum syllabarum quem praesens 7habet aut crescat una. Manet aequalitas in illis quorum 8praesens a vocali coepit, incrementum patiuntur quorum 9praesens a consonante inchoat, ‘ἄγω ἦγον, λέγω ἔλεγον’. 10Nec sine ratione: nam quae syllaba non crescunt adiectione 11temporis crescunt, dum incipientem vocalem de brevi longam 12faciunt, ut ‘ἄγω’, ‘α’ brevis mutata est in ‘ἦτα’ longum, 13‘ἦγον’. Saepe tamen licentia poetica incremento carent. Nonnumquam 14prima ipsa vocalis, si brevis est, immobilis manet, 15sed vocalem alteram recipit, ut iunctae longam faciant syllabam, 16‘ἔχω εἷχον, ἕλκω εἷλκον , ἕρπω εἶρπον’. Aliquotiens 17nec mutata nec altera recepta quae fuit ipsa producitur, 18‘ἱδρύω ἵδρυον, ὑδρεύω[ν] ὕδρευον’. Hic enim ‘ἰῶτα’ et ‘υ’ in 19praesenti correpta, in imperfecto vero longa pronuntiatur. 20‘Υἱοθετῶ’ autem manet ut fuit, ‘υἱοθέτουν’, quia non potuit 21habere quo cresceret: in praesenti enim longa fuit dipthongi 22privilegio; licet in dipthongis maxime communibus permutatio 23sit recepta in dipthongos longiores, ut ‘αι’ et ‘οι’, quia 24communes sunt et nonnumquam pro brevibus habe[a]ntur, 25in ‘ῃ’ aut in ‘ῳ’ mutantur, ‘αἰνῶ ᾔνουν, οἰκῶ ᾤκουν’. Nec me 26praeterit etiam ‘αυ’ dipthongum, quae numquam pro communi 1habita est, solere mutari, ‘αὐλῶ ηὔλουν, αὐχῶ 2ηὔχουν’, licet ‘ου’ et ‘ει’ immutabiles maneant, ‘οὐρῶ οὔρουν, 3οὐτάζω οὔταζον, εἰκονίζω εἰκόνιζον, εἰκάζω εἴκαζον˙ 4τὸ γὰρ ‘ᾔκαζον’ ἀττικόν . ‘Ω’ et ‘η’ multo constantius manent, 5quod incrementum perfectio tanta non recipit, ‘ὠνοῦμαι 6ὠνούμην, ἠχώ ἤχουν’. Excipiuntur ‘ἑορτάζω’ et ‘ὀψείω’. 7Cum enim apud Graecos omnia imperfecta numquam medias, 8sed tantum ultimam vel primam moveant, illorum alterum 9solam mediam movit, ‘ἑώρταζον’, cum ‘ἡόρταζον’ facere 10debuisset, alter‹um› et primam et mediam, ‘ὀψείω ὢψεον’. 11‘Ὁρῶ’ enim et ‘ἑώρων’ non sunt contra regulam, quia ‘ὁρῶ’ 12cum ‘ᾥρων’ ‹facere› debuit, ex abundanti principio ‘ε’ addita 13est, et fecit pro ‘ᾥρων’ ‘ἑώρων ’, ut ‘οἰνοχοῶ ᾠνοχόουν’, et 14tamen dicitur ‘ἐῳνοχόουν’, et pro ‘ἦν’ ‘ἔην’ dicunt. Non solum 15in verbis haec supervacua adiectio, sed etiam in nominibus 16usurpata est, ‘ἕδνα ἔεδνα’ et similia. ‘Ἀναβαίνω’ et ‘ἐπέχω’ 17non primam, sed secundam syllabam mutaverunt, quia prima 18non verbi, sed praepositionis est: verba enim sunt 19‘βαίνω ἔχω’ et faciunt ‘ἔβαινον εἶχον’, inde ‘ἀνέβαινον ἐπεῖχον’. 20‘Ἀναισχυντῶ’ mutavit primam, ‘ἠναισχύντουν’, quia ex 21nomine compositum est, id est ῥ‹ῆ›μα ὀνοματικόν, ‘ἀναίσχυντος 22ἀναισχυντῶ’. Verba autem ex compositis nominibus 23parasyntheta vocantur et a prima syllaba declinantur, ut 24‘Φίλιππος φιλιππίζω ἐφιλίππιζον': licet non ignorem quod 25‘σύμμαχος’ et ‘συνήγορος’ composita sint nomina et ex se 26faciant verba parasyntheta, ‘συμμαχῶ συνηγορῶ’, quae tamen 1non foris, sed intus declinantur, ‘συμμαχῶ συνεμάχουν, 2συνηγορῶ συνηγόρουν'; sed hoc ideo, quia praepositio 3hic habet significationem suam. Ceterum ubi nullus ex 4praepositione sensus accedit, foris declinatur imperfectum, 5id est adicitur illi vocalis, tamquam praesens tempus incipiat 6a consonanti, ‘καθίζω ἐκάθιζον, καθεύδω ἐκάθευδον’: 7hoc est enim ‘‹ἵ›ζω’ quod ‘καθίζω’, hoc ‘εὕδω’ quod ‘καθεύδω’, 8quia praepositio nihil significat. Ubi vero additur ex 9praepositione sensus, tunc in declinatione imperfecti quaerimus, 10unde incipiat verbum ipsum sine praepositione; et si 11verbum a vocali incipit, quamvis praepositio habeat consonantem, 12verbi tamen vocalem ex brevi mutamus in longam, 13ut ‘συνάγω συνῆγον’, quia aliud est ‘ἄγω’, aliud ‘συνάγω’. 14Item si praepositio quae sensum confert incipiat a vocali 15incipiente verbo a consonante, imperfectum manente eadem 16nec mutata praepositionis vocali aliam addit consonanti verbi 17vocalem, ut est ‘ἐπιχαίρω ἐπέχαιρον’, quia aliud est, ‘ἐπιχαίρω’, 18aliud ‘χαίρω’. Sane hoc observatur, ut vocalis quae 19additur consonanti brevis sit, quia non potest ultra unum 20tempus excrescere, ‘λέγω ἔλεγον, λέγομαι ἔλεγόμην’. Unde 21‘βούλομαι’ et ‘δύναμαι’ secundum communem regulam ex se 22faciunt ‘ἐβουλόμην, ἐδυνάμην'; sed quod saepe legimus ‘ἠβουλόμην, 23ἠδυνάμην’ Attica licentia est. Ultima quoque syllaba 24imperfecti nonnihil diversitatis habet, ut in perispomenis 25prima et tertia in ‘‑ουν’ mittant, ‘ἐποίουν, ἐχρύσουν’, secunda 26in ‘‑ων’ ‘ἐβόων’, quae fiunt in passivo vel passivo similibus 27‘ἐποιούμην, ἐχρυσούμην, ἐβοώμην’. Apud Graecos solus definitivus 1modus praesens ab imperfecto disiungit, ceteri omnes 2modi iungunt, ut ‘φιλῶ ἐφίλουν'; at in imperativo ‘φίλει’ 3praesens et imperfectum confunditur; similiter in coniunctivo 4‘ἐὰν φιλῶ’ et in optativo ‘εἰ φιλοῖμι’ et in infinitivo ‘φιλεῖν’ 5utrumque simul tempus appellant.|| 456-116In omni imperfecto tempore prima apud Latinos syllaba 7nec adiectione nec permutatione variatur. Nam sive praesens 8tempus incipiat a vocali, eadem vocalis in imperfecti declinatione 9servatur, ut ‘ago agebam’, sive praesenti tempore initium 10consonans faciat, nulla imperfecto tempori vocalis accedit, 11‘rogo rogabam’.