Macr. verb.

1Deinde omne participium in ‘‑ως’ desinens solam ultimam 2syllabam in ‘ἄλφα’ mutando idem tempus efficit, ‘γεγραφηκὼς 3γεγράφηκα, λελυκὼς λέλυκα: ‘εἰδώς’ autem non 4facit ‘εἶδα’, sed ‘οἶδα’. Solus igitur iste παρακείμενος vitiis 5obsessus non nocebit. 6Omne verbum Graecum, si in praesenti a simplici 7excepto ‘ρ’ incipit consonante, primam in tempore perfecto 8syllabam geminat, ‘γράφω γέγραφα, λέγω λέλεχα’, nec talis 9geminatio praepositionis adiectu impeditur, ‘προ‹κο›μίζω 10προκεκόμικα, συγγράφω συγγέγραφα’. Omne perfectum 11tempus in perispomenis vel solum primum in barytonis desinit 12aut in ‘‑κα’ aut in ‘‑φα’ aut in ‘‑χα’, ‘τετήρηκα, γέγραφα, 13πέπληχα’, adeo ut omne paene verbum similium declinationem 14sequatur, ‘τηρῶ τηρεῖς, χωρῶ χωρεῖς, τετή‹ρη›κα 15κεχώρηκα’˙ ‘γράφω γράφεις, τρέφω τρέφεις, γέγραφα τέτραφα’˙ 16‘πλήττω πλήττεις, τάττω τάττεις, πέπληχα τέταχα’. 17Nec te moveat quod, si Graecum verbum incipiat ab 18una de his litteris quas δασέα σύμφωνα vocant, cum ad 19geminationem venitur, non δασύ iteratur, sed ἀντίστοιχον 20eius, ‘θαρρῶ τεθάρρηκα, φονεύω πεφόνευκα, χρίω κέχρικα’. 21In Latinis vero eadem littera geminatur, ‘fallo fefelli’. 22‘Ϝ’ enim apud Latinos δασύ non est, quia nec habent consonantes 23δασείας, et ‘Ϝ’ digammon est Αἰολέων, quod illi solent 24magis contra vim aspirationis adhibere: tantum abest ut 25pro ‘φ’ habendum sit. Ipsum autem ‘φ’ adeo Latinitas non 26recipit, ut pro eo etiam in Graecis nominibus ‘p’ et ‘h’ utatur, 27ut ‘Philippus, Phaedon’. 28‘Frigeo frixi’ facit a secunda coniugatione, ‘frigo’ vero 29‘frixi’ a tertia, unde ‘frixum frixorium’, id est ‘calefactorium’. 30Similiter ‘aceo aces acui’, unde inchoativum ‘acesco’, et 31‘acuo acuis acui[t]’; ‘fero tuli’ et ‘tollo tuli’, (‘sustulo sustuli, 32attulo attuli’): Accius vero in Andromeda etiam ex eo quod 33est ‘tulo’ quasi a themate ‘tulat’ declinat, 34‘nisi quod tua facultas nobis tulat operam’; 35‘vertor’ et ‘verror’ ‘versus sum'; ‘patior’ et ‘pandor’ ‘passus 36sum’, non ‘pansus’: Vergilius 37‘passis crinibus’; 38‘explico explicui’, quia ‘plico plicui'; sed Cicero pro Tullio 39‘explicavit’ ait. 1DE PLUSQUAMPERFECTO 1In Graecis verbis quae in ‘‑ω’ exeunt omne perfectum 2tempus mutat in fine ‘‑α’ in ‘‑ειν’ et facit plusquamperfectum, 3quod illi ὑπερσυντέλικον uocant. In capite vero, si perfectum 4‘a’ vocali incipit, ab eadem vocali et plusquamperfectum 55, 5incipiat necesse est, ‘ἔφθαρκα ἐφθάρκειν, εἴρηκα εἰρήκειν’; 6si vero initium perfecti consonans fuerit, tunc hypersintelicus 7ab adiecta sibi vocali incipit, ‘πεποίηκα ἐπεποιήκειν, 8γέγραφα ἐγεγράφειν’. Nec immerito: bina enim 9tempora, ut et supra diximus, naturalis quaedam cognatio 10copulauit, cum praesenti imperfectum, cum perfecto plusquamperfectum, 11cum aoristo Graecorum futurum. Ideo 12apud illos sicut incipiente praesenti a vocali imperfectum 13similiter a vocali incipit, si vero praesens a consonante coepit, 14additur imperfecto vocalis, ‘φθείρω ἔφθειρον’, ita et 15plusquamperfectum simili observatione de initio perfecti cognati 16sibi leges assumit, excepto eo quod brevem quam in 17principio perfecti repperit non mutat in longam, sicut mutat 18imperfectum de capite praesentis acceptam, ‘ἄγω ἦγον’. Post 19plusquamperfectum consequens erat ut de infinito tempore, 20id est περὶ ἀορίστου, tractaremus; sed ideo praetermittimus, 21quia eo Latinitas caret. 18DE FUTURO|| 1Tres sunt omnino syllabae quae in Graecis verbis futuro 2tempori terminum faciunt: aut enim in ‘‑σω’ exit aut in ‘‑ξω’ 3aut in ‘‑ψω’, ut ‘λαλήσω, πράξω, γράψω’,|| nisi quod quinta 4βαρυτόνων ante ‘-ω’ liquidam suam retinet. Item Graeca verba, 57, 5si perispomena sint cuiuscumque coniugationis, ultra numerum 6syllabarum praesentis augent una syllaba futurum, 7‘ποιῶ ποιήσω, τιμῶ τιμήσω, δηλῶ δηλώσω'; barytona in 8quacumque coniugatione eundem numerum seruant, ‘λέγω 9λέξω, ἄγω ἄξω, ἐγείρω ἐγερῶ, ἡνιοχεύω ἡνιοχεύσω’. In 10Graecis Latinisque verbis paenultima praesentis manet in futuro, 11‘ἀγαπῶ ἀγαπήσω’, ‘γα’ mansit; ‘θεραπεύω θεραπεύσω’, 12‘πευ’ mansit; ‘cogito cogitabo’, ‘gi’ mansit. Si verbum 13barytonon sit habens in praesenti μετάβολον ante ‘-ω’, id est 14liquidam consonantem, tunc paenultima, quae in praesenti 15longa fuit, fit brevis in futuro, ‘πλύνω πλυνῶ, κρίνω 16κρινῶ, ἐγείρω ἐγερῶ’. Diximus perispomena augere una 17syllaba futurum, quia crescit ultima, ‘φιλῶ φιλήσω, νικῶ 18νικήσω, στεφανῶ στεφανώσω’. Sed non semper sub eadem 19praecedentis litterae observatione succedit adiectio. 20Nam in prima coniugatione aut ‘η’ aut ‘ε’ ante ‘‑σω’ reperitur, 21‘πωλῶ πωλήσω, φορῶ φορέσω’. Et apud illos, quotiens in 22futuro ‘ε’ ante ‘‑‹σ›ω’ ponitur, brevem esse praesentis paenultimam 23observatum est. Nec tamen reciproca est necessitas, 24ut, quotiens brevis est paenultima praesentis, ‘ε’ ante ‘‑‹σ›ω’ 25sit in futuro: ecce enim ‘νοῶ νοήσω, φιλῶ φιλήσω’. Secunda 26coniugatio aut ‘η’ ante ‘‑‹σ›ω’ in futuro habet, ut ‘ὀπτῶ 27ὀπτήσω’, aut ‘α’ productum, ut ‘περάσω’, aut ‘α’ correptum, ut 28‘γελάσω’. Deprehensumque est eorum futurorum ‘α’ in paenultima 29produci, quorum praesens aut nullam consonantem 30ante ‘-ω’ aut ‘ρ’ habet, ‘ἐῶ ἐάσω, περῶ περάσω’, ‹in› contrarium 31non redeunte necessitate, siquidem ‘χρῶ χρήσω’ facit et 32‘ἐγγυῶ ἐγγυήσω’: illic vero corripi, ubi in praesenti ante ‘‑ω’ ‘λ’ 33invenitur, ‘γελῶ γελάσω’. Sed nec in hoc haec in se necessitas 34redit, ‘κολλῶ κολλήσω’. ‘Π‹ε›ινάσω’ autem et ‘διψάσω’ 35Dorica sunt per solam litteram, non etiam per accentum: illi 36enim in omni futuro in ‘‑ω’ desinente ultimam circumflectunt. 37Tertia aut ‘ω’ in paenultima futuri habet aut ‘ο’. Sed hic certa 38distinctio est. Nam verba quae derivativa sunt ‘ω’ habent; 39quae vero principalia nec ex alio tracta ‘ο’, ‘τέκνον τεκνῶ 40τεκνώσω, στέφανος στεφανῶ στεφανώσω'; ‘ὀμῶ’ autem 41‘ὀμοῖς’, quia non derivatum est, ‘ὀμόσω’ facit et ‘ἀρῶ ἀροῖς 42ἀρόσω’. Apud Graecos non facile prima syllaba praesentis 43mutatur in futuro, quod praemissis patebit regulis. Futurum 44apud illos altero e duobus locis movetur, aut ultimo aut 45paenultimo. Ultimus duobus modis movetur, aut litteris aut 46accentu: litteris, ut ‘γράφω γράψω, νύσσω νύξω’, accentu, 47ut ‘νέμω νεμῶ, δέρω δερῶ’. Et cum movetur ultimus, non 48omni modo movet paenultimum; motus autem paenultimae 49omni modo ultimam movet, ‘ἀγείρω ἀγερῶ, μ‹ι›αίνω 50μ‹ι›ανῶ’. Hic enim et de paenultima subtracta est littera, et in 51ultimam cecidit accentus. Nec non et ‘πνίγω πνίξω, ἐρύκω 52ἐρύξω’. Mutata est et finalis in littera et quae antecedit in 53tempore, siquidem ‘ι’ et ‘υ’ verborum supra dictorum in praesenti 54quidem producuntur, corripiuntur autem in futuro. Si 55ergo necesse est ut in barytonis verbis quae habent in praesenti 56ante ‘‑ω’ liquidam consonantem in futuro paenultima ex 57longa brevis fiat, ut ‘ἀγείρω ἀγερῶ, μιαίνω μιανῶ’, sequitur 58ut, cum huius modi verba bisyllaba reperiuntur, in quibus 59syllaba quae incipit ipsa est utique [in] paenultima, tunc 60mutetur non quasi prima, sed quasi paenultima, ‘κείρω κερῶ, 61σπείρω σπερῶ’. Ita fit ut apud Graecos mutari nonnumquam 62futuri syllaba prima dicatur. Item ‘τρέφω’ primam litteram 63permutantes ‘θρέψω’ faciunt et ‘ἔχω’ ψιλόν, ‘ἕξω’ δασύ 64pronuntiant. Sed ‘θρέψω’ quidem ut diceretur Ἲωνες obtinuerunt, 65quibus libido est aspirationem modo addere, modo 66demere: addere, ut ‘τρέφω θρέψω’ et ‘τρέχω θρέξω’, demere, 67cum ‘θρὶξ τριχός’ faciunt.| ‘Ἔχω’ autem et ‘ἕξω’ circa 68aspirationem certa ratione dissentiunt, quia, cum fas esset 69utrique aspirationem dari, ut ‘ἕλκω ἕλξω’, hanc τῷ ‘ἔχω’ assignari 70necessitas illa non passa est, qu[i]a fieri non potest ut 71ulla vocalis praeposita ‘χ’ litterae aspirationem habeat. 72Denique ‘υ’, quia numquam sine aspiratione incipit, numquam ‘χ’ 73litterae praeponitur, ne alterius natura violetur, aut τοῦ ‘υ’, 74si incipiat sine aspiratione, aut τοῦ ‘χ’, siqua‹m› vocalem 75cum aspiratione sustineat. Futurum ergo ‘ἕξω’, subducta 76aspiratione necessitate ‘χ’ litterae, spiritum vehementiorem 77aut recepit aut tenuit. In nonnullis vero verbis in ‘‑μι’ exeuntibus 78fit primae syllabae non permutatio, sed amissio, ut ‘τίθημι 79θήσω, δίδωμι δώσω, κίχρημι χρήσω’. 1DE PRAESENTI TEMPORE PASSIVO|| 1Omne praesens tempus apud Graecos in ‘‑ω’ desinens modi 2indicativi generis activi verbi perispomeni, si secundae 3coniugationis sit, adhibet fini suo ‘‑μαι’ syllabam et facit de se 4passivum, ‘βοῶ βοῶμαι, τιμῶ τιμῶμαι': si vero sit primae 67, 5vel tertiae, ‘ω’ in ‘ου’ mutato et accepta similiter ‘-μαι’ passivum 6creat, ‘φιλῶ φιλοῦμαι, χρυσῶ χρυσοῦμαι’. Permutationem 7autem ‘ω’ in ‘ου’ de circumflexo accentu nasci indicium est|| 8futurum linguae Doricae, quod hanc permutationem, cum in 9alterum genus transit, sibi vindicat, ‘ποιησῶ ποιησοῦμαι, 10λεξῶ λεξοῦμαι’. A[u]t in barytonis omnibus ‘ω’ in ‘ο’ mutato 11et adiecta ‘‑μαι’ passivum figuratur, ‘λέγω λέγομαι, τύπτω 12τύπτομαι, ἡνιοχεύω ἡνιοχεύομαι’. Ita ergo breviter definiteque 13dicendum est: omne praesens passivum habet in paenultima 14aut ‘ω’ aut ‘ου’ aut ‘ο’, ‘τιμῶμαι, φιλοῦμαι, γράφομαι’; 15quae aliter habuerint, ex illis verbis sunt, quorum prima 16positio in ‘‑μι’ exit, quae semper passivi paenultimam brevem 17faciunt, ut ‘τίθεμαι, ἵσταμαι, δίδομαι’. Item ex secunda 18vel tertia coniugatione eadem est secunda persona passivi, 19quae activi tertia, ‘νικᾷ ἐκεῖνος, νικᾷ σύ, στεφανοῖ ἐκεῖνος, 20στεφανοῖ σύ’. Item praesens quod in ‘‑μαι’ desinit, seu 21perispomenon seu barytonon et cuiuscumque coniugationis 22sit, praeter illa quorum prima positio in ‘‑μι’ exit, secundam 23personam una syllaba minorem profert, ‘λαλοῦμαι λαλῇ, 24τιμῶμαι τιμᾷ, στεφανοῦμαι στεφανοῖ, λέγομαι λέγῃ, θεραπεύομαι 25θεραπεύῃ’. 3DE TEMPORE MINUSQUAMPERFECTO PASSIVO 1Minusquamperfectum passivum apud Graecos duobus 2nascitur modis. Aut enim omne praesens tempus passivum 3mutata in fine ‘αι’ dipthongo in ‘ην’ cum adiectione temporis 4crescentis in capite facit ex se minusquamperfectum, ‘ἄγομαι 69, 5ἠγόμην, τρέφομαι ‹ἐ›τρεφόμην'; aut minusquamperfectum 6activum ante ultimam litteram suam inserit ‘‑μη‑’ et facit 7ex se passivum, ‘ἐποίουν ἐποιούμην, ἔγραφον ἐγραφόμην’. 8Apud Graecos minusquamperfectum passivum minorem 9syllaba[m] in verbis omnibus profert secundam personam 10praeter illa quae in ‘‑μι’ exeunt, ‘ἐποιούμην ἐποιοῦ, ἐτιμώμην 11ἐτιμῶ, ἐδηλούμην ἐδηλοῦ, ἐλεγόμην ἐλέγου’. 9DE PERFECTO ET PLUSQUAMPERFECTO PASSIVIS