Ps. Aug. reg. 1, 10 - 1, 19
110Nunc de semivocali ‘r’. ‘R’ littera terminatus nominativus
a masculinis, ut ‘Caesar’, ‘iubar’, ‘Arar’, ‘Nar’, ‘victor’, ‘tutor’,
20‘sopor’, ‘maeror’ et talia, quae facilia sunt tam in appellativis
quam in propriis; a femininis ‘arbor’, ‘soror’; a neutris ‘marmor’,
‘aequor’ et talia; a communibus ‘pauper’, ‘acer’, ‘alacer’, ‘memor’,
‘auctor’; ab epicoenis ‘passer’, ‘accipiter’, ‘anser’.
11Nunc de ‘s’ littera semivocali tractamus. ‘S’ littera terminatus
nominativus a masculinis ‘iustus’, ‘doctus’, ‘pius’; a femininis
‘dos’, ‘sors’, ‘mors’, ‘fors’ et talia; a neutris ‘vulnus’, ‘pectus’,
‘pecus’ et cetera, quae mox regulariter tractabimus; a communibus
5‘sacerdos’, ‘impos’, ‘compos’, ‘similis’, ‘nobilis’, ‘agilis’; ab
omni genere, ut ‘nugas’ et cetera: de his mox uberius tractabimus;
ab epicoenis ‘tigris’, ‘mus’, ‘lepus’ et cetera.
12Nunc de semivocali littera ‘x’. Nominativus in ‘x’ littera a
masculinis ‘vertex’, ‘cortex’, ‘pumex’; a propriis ‘Pollux’; a femininis
10‘nex’, ‘prex’, ‘fex’, ‘pax’, ‘fax’ et talia; a neutris nullum nomen,
nisi omni generi iungatur, ut ‘felix’.
13Remanent duae mutae ‘c’, ‘t’ litterae. Nominativus exiens
in ‘c’ litteram tenet masculinum, ut ‘allec’, tenet neutrum, ut
‘lac’.
1415‘T’ littera exiens nominativus tenet genus neutrum, ut
‘caput’, ‘sinciput’ (‘semicaput’).
15Nomina generis neutri in ‘um’ syllabam exeuntia: ‘templum’,
et declinatur num. sing. nom. ‘hoc templum’, gen. ‘huius
templi’, dat. ‘huic templo’, acc. ‘hoc templum’, voc. ‘o templum’,
20abl. ‘ab hoc templo’ et plur. nom. ‘haec templa’, gen. ‘horum
templorum’, dat. ‘his templis’, acc. ‘haec templa’, voc. ‘o templa’,
abl. ‘ab his templis’. Simili declinatione et haec omnia percurruntur,
ut ‘telum’, ‘tectum’, ‘scamnum’, ‘bellum’, ‘monstrum’,
‘portentum’, ‘oppidum’, ‘carpentum’, ‘venenum’, ‘donum’, ‘bonum’,
25‘malum’, ‘magnum’, ‘pessimum’, ‘pravum’, ‘frumentum’,
‘medicamentum’, ‘membrum’, ‘forum’, ‘metrum’, ‘pratum’, ‘tignum’,
‘plaustrum’, ‘claustrum’, ‘instrumentum’, ‘olivetum’, ‘vinetum’,
‘palmetum’, ‘quercetum’, ‘esculetum’, ‘lauretum’, ‘argumentum’,
‘sacrum’, ‘testamentum’, ‘iugerum’, ‘vinum’, sed numero
tantum singulari (‘vina’ enim poetae dixerunt et Cicero
5rarius); sic ‘oleum’, ‘hordeum’, ‘triticum’, ‘ferrum’, ‘viscum’, ‘aurum’,
‘argentum’, ‘plumbum’, ‘stagnum’, ‘vitrum’, ‘electrum’ et
talia, quae ad pondus veniunt vel mensuram.
16Ex ipsa forma sunt generis neutri quae in ‘ium’ exeunt;
sed haec in genitivo per duo ‘ii’ scribuntur, ut ‘hoc ingenium
10huius ingenii’. Sic ‘impe|rium imperii’, ‘scrinium scrinii’, ‘Capitolium
Capitolii’, ‘territorium territorii’, ‘armarium armarii’, ‘solarium
solarii’, ‘armamentarium armamentarii’ (ubi arma ponuntur),
‘spatium spatii’, ‘sacrarium sacrarii’ (locus in quo sacra ponuntur);
sic ‘horarium horarii’, ‘salarium salarii’, ‘tectorium tectorii’,
15‘tentorium tentorii’ (id est tabernaculum militum), ‘viridiarium
viridiarii’, ‘pomarium pomarii’, ‘pomerium pomerii’ (locus
post muros), ‘sacrificium sacrificii’, ‘folium folii’, ‘solium solii’,
‘testimonium testimonii’; sic ‘rosarium rosarii’, ‘aviarium aviarii’
(locus vel sedes avium), ‘augurium augurii’, ‘auspicium auspicii’,
20‘exitium exitii’, ‘exilium exilii’, ‘prodigium prodigii’, ‘auxilium
auxilii’, ‘praesidium praesidii’, ‘atrium atrii’, ‘aucupium aucupii’,
‘auditorium auditorii’, ‘mancipium mancipii’, ‘dolium dolii’.
17Est et alia forma generis neutri, quae per ‘us’ exit, ut num.
sing. nom. ‘hoc pecus’, gen. ‘huius pecoris’, dat. ‘huic pecori’,
acc. ‘hoc pecus’, voc. ‘o pecus’, abl. ‘ab hoc pecore’ et plur. nom.
‘haec pecora’, gen. ‘horum pecorum’, dat. ‘his pecoribus’, acc.
5‘haec pecora’, voc. ‘o pecora’, abl. ‘ab his pecoribus’. Ad hanc
formulam declinabis ‘ulcus ulcera’, ‘facinus facinora’, ‘vellus vellera’,
‘viscus viscera’, ‘rus rura’, ‘ius iura’, ‘nemus nemora’, ‘tergus
tergora’, ‘pectus pectora’, ‘genus genera’, ‘pondus pondera’, ‘corpus
corpora’, ‘dedecus dedecora’, ‘decus decora’, ‘funus funera’,
10‘fenus fenora’, ‘olus olera’, ‘litus litora’, ‘opus opera’, ‘rudus rudera’,
‘tus tura’, ‘tempus tempora’, ‘foedus foedera’ (id est ‘pacta’),
‘stercus stercora’, ‘onus onera’, ‘latus latera’ et talia.
18Alia species generis neutri quae continet nomina in ‘ur’
exeuntia, ut ‘hoc murmur’ in nominativo, gen. ‘huius murmuris’,
15dat. ‘huic murmuri’, acc. ‘hoc murmur’, voc. ‘o murmur’,
abl. ‘ab hoc murmure’ et plur. nom. ‘haec murmura’, gen. ‘horum
murmurum’, dat. ‘his murmuribus’, acc. ‘haec murmura’,
voc. ‘o murmura’, abl. ‘ab his murmuribus’. Ad hanc formulam
similia declinabis, ut ‘ebur ebora’, ‘femur femora’, ‘sulfur sulfura’,
20‘fulgur fulgura’.
19Sed ex hac formula non multa inveniuntur, quomodo
pauca sunt generis neutri quae in ‘or’ exeunt, ut ‘hoc marmor’
in nominativo, gen. ‘huius marmoris’, dat. ‘huic marmori’, acc.
‘hoc marmor’, voc. ‘o marmor’, abl. ‘ab hoc marmore’ et plur.
25nom. ‘haec marmora’, gen. ‘horum marmorum’, dat. ‘his marmoribus’,
acc. ‘haec marmora’, voc. ‘o marmora’, abl. ‘ab his
marmoribus’. Sic ‘aequor aequora’, ‘cor corda’.
Critical apparatus
de semivocali ‘r’] tractemus Keiliubar α: consensus codd. βF: iuvar Otalia O: alia α: consensus codd. βFtalia O: alia α: consensus codd. βFtractamus V O: tractemus Fterminatus α: consensus codd. βF: terminatur Ofors O: om. α: consensus codd. βFtractabimus O: tractavimus α: consensus codd. βFtractabimus O: tractavimus α: consensus codd. βFtalia O: alia α: consensus codd. βFiungatur O ς: consensus edd. UKAGRH: iungantur α: consensus codd. βFc t litterae E F O: c et c t littera V; litterae c t Keillitteram] litteram O Keil; om. V; littera E Fexiens ς: consensus edd. UKAGRH: om. ω: consensus codd. Oαhuic templo α: consensus codd. βF: huic templum Ohaec templa α: consensus codd. βF: hoc templo Opercurruntur O: percurrunt β: consensus codd. EV; procurrunt F Keil‘portentum’, ‘oppidum’, ‘carpentum’, ‘venenum’, ‘donum’, ‘bonum’, ‘malum’, ‘magnum’ O: damnum α: consensus codd. βF Keilpravum O: parvum H Keilpratum β: consensus codd. EV O: portum F; portum in mg. forte, angiportum R; porrum H Keilnumero β: consensus codd. EV O: in numero F Keilcicero rarius O: cicerrarius β: consensus codd. EV; cicerarius 1ac F; cicero 1pc Fviscum fort. expungendum: vd. comm. Martorellitalia F: alia β: consensus codd. EV Oveniunt ω: consensus codd. Oα: an veneunt (De Nonno)? cf. Serv. auct. Aen. 11, 33: ebur ad pondus venditur Martorelliforma sunt generia O: sunt forma item generis V; sunt forma generis E Fimperii] imperii O ς: consensus edd. UKAGRH; huius imperii α: consensus codd. βF‘territorium territorii’ E O: tentorium V; tentorium tentorii F Keilarmamentarium armamentarii O R H: armentarium V; armentarium armentarii E Farma O P: om. ς: consensus edd. UKAGRH secl. Keil; armenta α: consensus codd. βF(locus in quo sacra ponuntur)] ς: consensus edd. UKAGRH secl. Keilsalarium salarii ω: consensus codd. Oα: om. V; solarium solarii Keiltentorium tentorii α: consensus codd. βF: oratorium oratorii O(id est tabernaculum militum)] ς: consensus edd. UKAGRH secl. Keilviridiarium viridiarii O: uviridarium V; viridarium viridiarii F Keilpomarium pomarii O: om. α: consensus codd. βF(locus post muros)] ς: consensus edd. UKAGRH secl. Keil(locus vel sedes avium)] ς: consensus edd. UKAGRH secl. Keilauditorium auditorii E O: auditorium V; adiutorium adiutorii F Keilformulam α: consensus codd. βF: formam Odeclinabis Martorelli: declinavimus α: consensus codd. βF; declinabimus O Pviscus E F O P: vicus Vdedecus dedecora O: om. α: consensus codd. βFolus olera α: consensus codd. βF: holus holera O(id est ‘pacta’)] om. ς: consensus edd. UKAGRH Keilet talia O: om. α: consensus codd. βFalia Martorelli: item alia V; et alia E; est alia F Keil; alias Osimilia α: consensus codd. βF: similiam Oebora α: consensus codd. βF: ebura Ofemora α: consensus codd. βF: femura Oet plur. nom. ‘haec marmora’, gen. ‘horum marmorum’, dat. ‘his mar- moribus’, acc. ‘haec marmora’, voc. ‘o marmora’, abl. ‘ab his marmoribus’ β: consensus codd. EV O: om. F Keil